Blog
Gelir Eşitsizliği: Roma İmparatorluğu ve Han Hanedanlığı
Roma İmparatorluğu yaklaşık olarak MÖ 27’den MS 476’ya kadar 500 yıl boyunca varlığını sürdürdü ve Akdeniz çevresindeki toprakların büyük bölümünü, Avrupa’nın diğer kesimlerini ve Birleşik Krallık’ı kapsadı.
Zeynep Şoray - www.arkeofili.com
Gelir eşitsizliği, siyasi istikrarsızlık potansiyelini artırmış ve Roma İmparatorluğu ile Han Hanedanlığı’nın çöküşüne yol açmış olabilir.
Kolezyum. C: Pixabay
Araştırmacılar, Han Hanedanı döneminde ekonomik eşitsizliğin Roma İmparatorluğu’ndan daha fazla olduğunu ortaya koydu. Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışmalarında Guido Alfani, Michele Bolla ve Walter Scheidel, iki ekonomiyi değerlendirmek için modern ekonomi ve işletme araçlarını kullandı.
Roma İmparatorluğu yaklaşık olarak MÖ 27’den MS 476’ya kadar 500 yıl boyunca varlığını sürdürdü ve Akdeniz çevresindeki toprakların büyük bölümünü, Avrupa’nın diğer kesimlerini ve Birleşik Krallık’ı kapsadı. Han Hanedanı ise yaklaşık 425 yıl boyunca, MÖ 206’dan MS 220’ye kadar Çin’in bugünkü topraklarıyla Vietnam, Kore ve diğer yakın bölgeleri içine alan bir alanda hüküm sürdü.
Araştırmacıların belirttiğine göre bu iki imparatorluk yaklaşık 250 yıl boyunca aynı anda varlık gösterdi. Aralarında pek çok fark bulunsa da bazı benzerlikler de mevcuttu.
Roma ve Han İmparatorluklarında kişi başına düşen gelir ve eşitsizlik. C: Nature Communications (2025).
Araştırmacılar, iki imparatorluk döneminde yaşamış insanların ekonomik koşullarını karşılaştırmak için mümkün olan tüm tarihsel verileri topladı ve bu verilerden, bireylerin sosyal konumları ve servetlerine göre yaşam koşullarını değerlendirdiler.
Elde ettikleri sonuçlara göre, Roma İmparatorluğu dönemindeki bir kişinin ortalama geliri, hayatta kalmak için gereken minimum gelirin yaklaşık 2,25 katıydı. Han Hanedanı döneminde ise bu oran 1,88 idi. Ayrıca, Roma’da en zengin yüzde 1’lik kesim toplam gelirin yüzde 19’unu kazanırken, Han Hanedanı’nda bu oran yüzde 26 olarak belirlendi.
Araştırma ekibi ayrıca Roma İmparatorluğu’nda yöneticilerin fethedilen bölgeleri yerel yöneticilere bırakarak yönetimi sağladığını, Han Hanedanı’nda ise yerel yöneticilerin merkezi otoriteye daha yakın yerlere taşındığını kaydetti. Bu nedenle, Roma’da askeri harcamalar daha yüksekti; çünkü imparatorluk genelinde barışı sağlamak için askerler maaşla görevlendirilmişti.
Roma İmparatorluğu, Han İmparatorluğu ve Aztek İmparatorluğu’nda gelir dağılımı. D1 = Birinci dilim (en yoksul %10), D10 = Onuncu dilim (en zengin %10). C: Nature Communications (2025).
İki imparatorluk arasındaki eşitsizliği ölçmek için araştırmacılar “sosyal tablo” adı verilen bir yöntem kullandı. Bu yöntem, kişileri hem sosyal konumlarına hem de gelir düzeylerine göre kategorize ederek Gini katsayısı hesaplanmasına olanak tanıyor.
Sonuçlara göre Roma İmparatorluğu’nun Gini katsayısı 0,46, Han Çin’inin ise 0,48 idi. Bu ölçekte 1 sayısı tam eşitsizliği, 0 ise tam eşitliği ifade ediyor. Karşılaştırma açısından, günümüz Amerika Birleşik Devletleri’nin Gini katsayısının 0,41 olduğu belirtiliyor.
Araştırmacılar ayrıca, Han Çin’inde elit sınıfın ekonomiden aldığı payın —yani sömürü oranının— Roma’ya kıyasla çok daha yüksek olduğunu vurguluyor. Han Hanedanı’nda bu oran %80, Roma’da ise %69 idi. Araştırmacılar, bu durumun Han Hanedanı’nın çöküşüne katkıda bulunmuş olabileceğini belirtiyor.
Makale: Alfani, G., Bolla, M. & Scheidel, W. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >