Yaklaþýk 4.500 yýl önce, bir erkek ve bir kadýn, dünyanýn en eski medeniyetlerinden birinin geliþen bir yerleþimindeki mezarlýkta birlikte gömülmüþtü.

2016 yýlýnda, arkeologlar ve bilim insanlarý bu iki “çok nadir” iskeleti bir Harappa (veya Ýndus Vadisi) þehrinde buldular. Araþtýrmacýlar iki yýl boyunca, bu insanlarýn ölüm zamaný ve ölümlerin ardýndaki olasý nedenleri araþtýrdýlar; ve bulgular þimdi hakemli bir uluslararasý dergide yayýnlandý.

Araþtýrmanýn baþýndaki Vasant Shinde, “Kadýn ve erkek birbirlerine çok yakýn bir þekilde yüzyüze bakýyordu. Onlarýn bir çift olduðuna inanýyoruz. Ve ayný anda ölmüþ gibiydiler. Ancak, nasýl öldükleri hala bir sýr olarak kalmaya devam ediyor.” diyor.

Söz konusu çift, yarým metre derinliðinde bir kum çukuruna gömülmüþtü. Erkek olan öldüðü zaman 35 yaþlarýndaydý ve kadýn ise 25 yaþlarýndaydý. Ýkisi de görece uzundu; erkek 1,77 boyunda, kadýn ise 1.70 boyundaydý. Her ikisi de öldüðünde muhtemelen “oldukça saðlýklý” idi. Yapýlan testler, kemikler üzerinde herhangi bir lezyon, çizik veya kafatasý kemiklerinde, beyin hummasý gibi yaralanmalara veya hastalýklara neden olabilecek herhangi bir “anormal kalýnlýk” bulamadý.

Arkeologlar, bu eþsiz “ortak mezarýn” o dönemde yaygýn olarak yapýlan herhangi bir belirli cenaze töreninin sonucu olmadýðýný söylüyorlar. Kadýn ve erkeðin “neredeyse ayný anda öldüðü ve bu nedenle ayný mezara gömüldüklerine” inanýyorlar.

Binlerce yýllýk ortak mezarlar her zaman insanlarýn ilgisini çekmiþtir. Bir Ýtalyan köyündeki Neolitik mezarda, arkeologlar birbirini kucaklayan bir erkek ve bir kadýn iskeleti bulmuþlardý. Rusya’dan bildirilen bir baþka ortak mezarda, bir çift el ele tutuþup birbirlerine bakýyordu. Yunanistan’da yaklaþýk 6.000 yýllýk iskeletlerin bacaklarý ve kollarý birbirine kenetlenerek birbirlerini kucaklýyorlardý.

Araþtýrmacýlarýn buradaki mezarda bulduklarý diðer her þey, o dönem için olaðandýþýydý: Genellikle Tunç Çaðý Harappa medeniyetinden mezarlarda birkaç piþmiþ toprak kap ve bazý yarý kýymetli taþ boncuk takýlar bulunur.

Tony Joseph, “Harappa mezarlarý hakkýnda en dikkat çekici þey, hiç lükse düþkün olmamalarý. Örneðin Batý Asya’daki krallar gibi büyük mezarlarý yoktu.” diyor.

Örneðin Mezopotamya’da krallar, deðerli mücevher ve sanat eserleriyle birlikte gömüldü. Ýlginçtir ki Mezopotamya’daki mezarlarda muhtemelen Harappa’dan ihraç edilen carnelian, lapis lazuli ve turkuazdan yapýlmýþ takýlar bulundu.

Harappa kentlerinde, mezarlarda genellikle yiyecek içeren kaplar ve bazý mücevherler bulunur. Muhtemelen bu insanlar ölümden sonra yaþama inanýyordu ve bu malzemeler de mezar sunularý olarak düþünülmüþtü.

Joseph, “Çanak çömleklerin çoðu cömertçe boyanmýþ kaplardan ve bodur, þiþkin kavanozlardan oluþuyordu. Batý Asya’da sýk rastlanan kraliyet mezarlarýný iþaret eden hiçbir þey yoktu.” diyor.

Arkeologlar, “gizemli çiftin” on binlerce kiþiyi barýndýran 1.200 dönümden fazla alana yayýlmýþ bir yerleþimde yaþadýklarýna inanýyor. Þimdiye kadar Hindistan ve Pakistan’da keþfedilen 2.000 tuhaf Harappa bölgesine kýyasla bu yerleþim en büyüðü. Ayrýca Pakistan’daki daha çok bilinen Mohenjo Daro kentinden de daha büyük. Harappa uygarlýðý ilk olarak 1920’lerde Mohenjo Daro’da keþfedilmiþti.

Söz konusu mezar, elbette ki arkeologlarýn bir Harappa mezarý içinde çift iskelet keþfettikleri ilk mezar deðil. 1950’lerde, þu anda Gujarat’da olan Lothal’daki bir kum ocaðýnda, birbiri üzerine yýðýlmýþ bir kadýn ve erkeðin iskelet kalýntýlarý bulundu. Kadýnýn kafatasýnda yaralanma izleri vardý. Bazý arkeologlar, yas tutan kadýnýn, kocasýnýn ölümünden sonra kendisini öldürmesi gibi tartýþmalý bir iddiada bulundu. Bu tabii ki asla kanýtlanamayacak bir iddia.

Rakhigarhi’de arkeologlar, yerleþim yerinden ancak bir kilometre uzakta olan þu an çalýþtýklarý mezarlýkta 70 mezar olduðunu ve 40 tanesini kazdýklarýný söylüyor. Ancak “gizemli çift” in bu mezarý, hepsinden daha büyüleyici bir hale geldi.

BBC. 9 Ocak 2018.

Makale: Shinde, V., Lee, H., Yadav, Y., Waghmare, P., Jadhav, N., Hong, J. H., … & Shin, D. H. (2018). A young couple’s grave found in the Rakhigarhi cemetery of the Harappan Civilization. Anatomy & cell biology, 51(3), 200-204.

www.arkeofili.com