Blog
İran’daki 2.700 Yıllık Mezarda, Bir Kap İçinde Sürme Bulundu
Araştırmacılar, 2.700 yıllık göz sürmesinde, grafitin bilinen en eski kullanımını keşfetti. Bu bulgu, Demir Çağı İran’ındaki kozmetik uygulamalara dair yeni bir bakış sunuyor.
www.arkeofili.com
İran’da 2.700 yıllık bir mezarda bulunan küçük bir kabın, sürme olarak bilinen bir göz makyajı türü içerdiği anlaşıldı.
İran’da 2.700 yıllık bir mezarda makyaj malzemesi içeren kap bulundu. C: Silvia Amicone
Araştırmacılar, 2.700 yıllık göz sürmesinde, grafitin bilinen en eski kullanımını keşfetti. Bu bulgu, Demir Çağı İran’ındaki kozmetik uygulamalara dair yeni bir bakış sunuyor.
İran’ın kuzeybatısında yer alan Kani Koter mezarlığında, 2.700 yıllık bir gömüt içinde, manganez ve doğal grafitten yapılmış siyah bir toz içeren seramik bir kap bulundu — bu maddeler, geçmişte yaygın biçimde kullanılan göz makyajı sürmenin temel bileşenleriydi.
Silvia Amicone liderliğinde ve Archaeometry dergisinde yayımlanan çalışma, bu nadir karışımın, daha önce bilinen formüllerden farklı olduğunu gösteriyor. Sürme, Antik Mısır ve Orta Doğu’da yaygın olsa da, İran’da grafit bazlı bir sürmeye dair ilk kanıt olması bakımından bu keşif dikkat çekici. Bu da eski güzellik uygulamalarındaki bölgesel çeşitliliğe dair benzersiz bir bakış sunuyor.
Seçkin Bir Mezar, Nadir Korunmuş Kozmetikler
Söz konusu seramik kabın bulunduğu mezar, elit bir kişiye aitti. Mezar, kişisel süs eşyaları, silahlar ve kozmetik araçlarla birlikte gömülmüştü; bunlar arasında iki küçük kap ve iki sürme fırçası bulunuyordu. Kaplardan biri hâlâ yeterli miktarda siyah toz içerdiği için bilimsel analiz yapılabildi.
Tübingen ve Padova Üniversiteleri’nde yapılan analizler, tozun siyah renginin manganez oksitleri ve doğal grafit karışımından kaynaklandığını doğruladı. Bu mineraller ezilerek ince bir pigment hâline getirilmiş ve muhtemelen göz çevresine uygulanmıştı.
Bu tarif, antik dünyadaki diğer formüllerden ayrılıyor. Mısır’da göz makyajları genellikle kurşun bazlı bileşikler ya da karbon siyahı içerirdi. Oysa Kani Koter örneğinde ne kurşun ne de karbon isi bulunuyor. Bunun yerine Zagros Dağları’nda bol bulunan manganez ve grafit gibi yerel mineraller kullanılmış.
Grafitin Önemi
Bu bulguda grafitin yer alması özellikle dikkat çekici. Daha önce antik sürme tariflerinde grafitin kullanıldığı kesin olarak belgelenmemişti. Grafitin gümüşümsü-siyah parlaklığı ve kolay uygulanabilirliği, onu göz çevresi için ideal bir malzeme hâline getiriyor. Bu da hem yenilikçiliği hem de yerel kaynaklara uyumu yansıtıyor.
Analizde, yağ veya bağlayıcı gibi organik maddelere rastlanmadı. Araştırmacılar bunun iki sebebi olabileceğini söylüyor: ya makyaj tamamen minerallerden yapılmıştı ya da varsa bile organik bileşenler zamanla bozulmuştu. Antik kozmetik tarifleri genellikle hayvansal yağ, bitkisel yağ veya reçine içerirdi ancak bu maddeler zamanla yok olma eğiliminde.
Estark–Joshaqan ve Kani Koter’den kozmetik kapları. C: Silvia Amicone
Mezar Eşyaları: Yüksek Statü ve Bölgesel Gelenekler
Mezar, 2016 yılında defineciler tarafından tahrip edildi, ancak pek çok nesne İran Kültürel Miras Kurumu tarafından kurtarıldı. Bu mezarın yüksek statülü bir bireye, muhtemelen bir savaşçıya ait olduğu düşünülüyor. Mezarda kozmetiklerin yanı sıra, silahlar, takılar, at donanımları ve gümüş, bronz, fildişi ve taştan süslemeli nesneler de bulundu.
Sürme kabı ve fırçaları bozulmamış halde bulundu ve makyaj maddesi bir kap içinde korunmuştu. Bu durum, bilim insanlarına doğrudan kimyasal analiz yapma fırsatı sundu. Böylece eski insanların yalnızca ne kullandıkları değil, bu tercihlerinin coğrafi ve kültürel olarak nasıl farklılaştığı da anlaşılabildi.
Bu bulgu, antik Orta Doğu toplumlarının kendi kozmetik geleneklerini geliştirdiklerine dair artan kanıtlara katkı sağlıyor. Benzer kozmetik aletlere Assur dönemi mezarlarında ve kraliyet gömütlerinde de rastlanmıştı. Ancak şimdiye kadar hangi maddelerin kullanıldığına dair çok az örnek analiz edilmişti.
İran’daki Estark–Joshaqan ve Hasanlu gibi alanlardan gelen sürme örnekleri farklı tarifler gösteriyor. Bazılarında kurşun bileşikleri, bazılarında antimon veya demir oksitler bulunmuştu. Oysa Kani Koter karışımı, manganez ile grafiti birleştiren ilk örnek olarak öne çıkıyor.
Doğal Malzemeler Estetik ve Kültürel Seçimleri Belirledi
Grafit kullanımı, hem estetik hem de işlevsel avantajlar sağlamış olabilir. Işığı yansıtarak cilde parlak bir görünüm kazandırıyor ve uygulandığında yüzeye kolayca tutunuyor. Bu özellikler, özellikle törensel veya elit bağlamlarda istenen niteliklerdi.
Araştırmacılar, bu keşfin antik dünyada kozmetiklerin nasıl üretildiğini ve kullanıldığını yeniden değerlendirmeye yardımcı olduğunu söylüyor. Aynı zamanda bu uygulamaların yerel jeoloji, ticaret ve kültürle nasıl iç içe geçtiğini de gösteriyor.
Analiz yalnızca tek bir kapta ne olduğunu ortaya koymakla kalmıyor; aynı zamanda antik İran’daki insanların, topraklarından elde ettikleri malzemelerle kimliklerini, statülerini ve güzellik anlayışlarını nasıl ifade ettiklerine dair bir pencere açıyor.
Makale: Amicone, S., Solard, B., Amelirad, S., Azizi, E., Maritan, L., Rageot, M., … & Radner, K. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >