Blog
Kısa Ömürlü Maya Kasabasında Direnişin İzleri Ortaya Çıkıyor
Hunacti, daha büyük manastır merkezlerinden Fransisken rahiplerinin periyodik olarak ziyaret ettiği bir visita misyonu olarak kurulmuştu.
www.arkeofili.com
Arkeolojik kazılar, bu Maya kasabasının erken sömürge döneminde İspanyollara karşı meydan okuyuşunu ortaya çıkarıyor.
Bir arkeolog ekibi, Meksika’nın kuzeyindeki Yucatán’da Hunacti olarak bilinen eski Maya kasabasının kalıntıları arasında, sömürge döneminden kalma bir kilisenin bulunduğu alanda çalışıyor. C: Marilyn Masson/University at Albany
Kuzey Yucatán kırsalında bir araştırma ekibi, taş döşeli sokakları ve İspanyol tarzı kilisesi ilk bakışta tipik bir misyon yerleşimini andırsa da, derinlerinde amansız zulmün, direnişin ve Maya dini geleneklerine sessiz bir bağlılığın öyküsünü barındıran kısa ömürlü 16. yüzyıl kasabası Hunacti’nin hikâyesini gün yüzüne çıkardı.
Antropolog Marilyn A. Masson liderliğinde çeşitli kurumlardan araştırmacılar, Hunacti’nin 1557’deki kuruluşundan 1572’de terk edilişine kadar süren 15 yıllık ömrünün canlı bir portresini oluşturdu.
Üç seçkin konutun, merkezi meydanın ve kilisenin kazıları; başlangıçta İspanyol sömürge beklentileriyle uyumlu görünen, ancak zulüm ve doğal felaket karşısında geleneksel Maya uygulamalarını koruyan – hatta bazı durumlarda güçlendiren – bir yerleşimi ortaya koyuyor.
Latin American Antiquity dergisinde yayımlanan “Hunacti, Yucatán’daki On Altıncı Yüzyıl Misyon Kasabasında Toplumsal Değişimle Yüzleşmeye Yönelik Arkeolojik Yaklaşımlar” başlıklı çalışma, kısa ömürlü bu Maya misyon kasabasının erken İspanyol sömürge yönetimi altındaki sarsıntılarla nasıl başa çıktığını derinlemesine inceliyor.
“Hunacti bir paradoks” diyor Masson. “Gösterişli bir şekilde inşa edilmişti, liderleri başlangıçta işbirlikçiydi, ancak buna rağmen kasaba, yüksek bedeller ödenmesine rağmen süren direnişiyle tanındı.”
Bir model kasaba – ve bir hedef
Hunacti, daha büyük manastır merkezlerinden Fransisken rahiplerinin periyodik olarak ziyaret ettiği bir visita misyonu olarak kurulmuştu. Yerleşim planı İspanyol ideallerini yansıtıyordu: Izgara biçimindeki sokaklar merkezi bir meydandan radyal olarak uzanıyor, meydanda T şeklinde bir kilise yükseliyor ve arka planda İspanyol öncesi piramitler ile idari yapılar görünüyordu. Meydanın etrafında, sıvalı duvarlara, kemerli pencerelere ve nişlere sahip üç büyük İspanyol tarzı seçkin ev yer alıyordu.
Tarihsel kayıtlar, yerleşimin kurucu liderlerinin erken sömürge döneminde Maya elitleri için nadir ayrıcalıklara sahip olduğunu gösteriyor: ata binme hakkı, kakao bahçesi sahipliği ve inşaat için önemli bir işgücünün kontrolü gibi.
“Ama Hunacti’nin öne çıkışı, istenmeyen bir ilgiyi de üzerine çekti” diye açıklıyor Masson. “1560’larda kasaba, Maya liderlerinin geleneksel dini ritüellere devam etmelerini hedef alan ve kötü şöhretli Diego de Landa’nın yönettiği ünlü Fransisken ‘putperestlik yargılamaları’nda önemli bir rol oynadı.”
Araştırmalar, 1562’de kasabanın bir Maya lideri olan Juan Xiu’nun sekiz kişiyle birlikte tutuklandığını ve insan kurban etmekle suçlandıktan sonra işkencede öldüğünü ortaya koyuyor. 1565 ve 1570’te sonraki liderler de putperestlikten cezalandırıldı; bunlara halka açık kırbaçlamalar da dahildi. Ardından 1572’de kıtlık vurdu ve Hunacti terk edildi; sakinlerin büyük olasılıkla yakınlardaki Tixmehuac’a taşındığı düşünülüyor.
1561’de yaşanan ve Xiu’nun kendisinin, üzerinde çarmıha gerilmeyi andıran izler taşıyan ölü doğmuş bir bebeği rapor ettiği tuhaf bir olay, araştırmacılara göre, kasabanın Fransiskenlerin dikkatini çekmesine ve sonunu hızlandırmasına neden olmuş olabilir.
Direnişin arkeolojisi
Yazarlara göre, kilise ve seçkin evlerde yapılan kazılar, İspanyol kroniklerinin sadece ima ettiği bir hikâyeyi anlatıyor: Avrupa mimarisinin yüzeyinin altında, Hunacti sakinleri Maya geleneklerine sıkı sıkıya bağlı kaldı.
Araştırmacılar, üç seçkin evin tamamında ve kilisenin çeşitli alanlarında tasvirli tütsü kapları – eski Maya tanrılarını temsil eden yüz veya figürlerle süslenmiş seramik tütsülükler – buldular.
“Bu tütsü kaplarının birçoğu, yerleşimin sona ermesine kadar kullanıldıklarını gösterir şekilde, son sömürge katmanlarının üzerinde bulundu; Fransisken yasaklarına rağmen” diyor Masson.
Diğer önemli bulgular arasında şunlar yer alıyor:
Yerel üretim ve tedarik: Taş alet topluluğu yerel çakmaktaşı ve kireçtaşına dayanıyordu; yalnızca bir Avrupa metal aleti (bir balta) bulundu.
Seyrek Avrupa malları: Hunacti, bazı çağdaş misyon kasabalarının aksine, az sayıda ithal ürün ve İspanyol pazarları için fazla üretim kanıtı sundu.
Hayvan kalıntıları: Çoğunlukla geyik, pekari ve iguana gibi yerli türler; seçkinler için statü sembolü olan en az bir at mevcuttu.
Hesaplı bir özerklik
Hunacti’nin kısa ömrü sömürgeci bakış açısından bir başarısızlık gibi görünebilir, ancak Masson ve meslektaşları bunu farklı yorumluyor. Yerleşimin liderleri, erken işbirliğinden daha özerk ve dirençli bir tavra geçerek İspanyol ticaret ağlarıyla etkileşimi sınırlamış ve dini yaşam üzerinde kontrolü ellerinde tutmuş gibi görünüyor.
Bu tercih uzun vadeli istikrar ve İspanyol mallarına erişim pahasına olmuş olabilir, ancak yerel bir özerklik derecesini korumuştu – sömürgeleşme baskılarıyla başa çıkmaya çalışan birçok yerli topluluk için değerli bir sonuç.
“Bu bağlamda başarı yalnızca zenginlik veya ithal mallarla ölçülmez” diye ekliyor Masson. “Aynı zamanda kendi geleneklerini sürdürebilmek ve yoğun dış baskıya rağmen kendi kararlarını verebilmektir.”
Sömürge Dönemi Maya Yaşamı
Hunacti’nin arkeolojisi, Sömürge Dönemi Maya kasabalarının yaşadığı deneyimlerin çeşitliliğini anlamamıza katkı sağlıyor. Bazı topluluklar, maddi faydalar elde etmek için Hıristiyanlığın ve sömürge yönetiminin unsurlarını benimserken, Hunacti gibi diğerleri, sömürge öncesi Maya dini geleneklerini koruyarak İspanyol yönetimine direnmenin bedelini ödemeyi kabul ettiler.
Araştırma aynı zamanda, bir zamanlar sömürge tarihlerini şekillendiren yerli halkın pasifliği anlatılarını yeniden yazmada hane halkı arkeolojisinin değerini de vurguluyor.
“Mutfağın çöplerinde, evlerin düzeninde ve ritüel nesnelerin gizli yerleşiminde; müzakere, uyum sağlama ve meydan okuma stratejilerini görebiliyoruz” diye açıklıyor Masson.
Hunacti özelinde bu stratejiler, son sakinlerin büyük meydandan ayrılmasından dört yüzyıldan fazla bir süre sonra bile konuşmaya devam eden maddi bir kayıt bıraktı.
University at Albany. 29 Ağustos 2025.
Makale: Masson, M. A., Lope, C. P., Russell, B. W., Hare, T. S., Alvarado, W. C., Serafin, S., … Ojeda, B. E. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >