Blog
Kızak Köpekleri, İnsanların Arktik Macerasını Aydınlatıyor
Bu kızak köpeğinin antik kökenlerini araştırmak için Feuerborn, Hansen ve meslektaşları 92 Qimmit’ten DNA örnekleri topladı ve her bir köpeğin tüm genetik kodlarını içeren genomlarını analiz etti.
www.arkeofili.com
Arktik’teki bu antik köpek ırkı — ve onun insan ortakları — Grönland’a düşünüldüğünden çok daha erken ulaşmış olabilir.
Qimmit, donmuş Grönland topraklarında kızak çeken dayanıklı yük hayvanları olarak yetiştirildiler. Köpeklerin genleri, Arktik’in arkeolojik geçmişine bir pencere açıyor. C: Wikimedia Commons
Grönland hakkında bin yıllık bir hikâye, adanın kızak köpeklerinin genlerinde yazılı. Science dergisinde yayımlanan yeni bir genomik analiz, insanların (ve kızak köpeklerinin) bu bölgeye yaklaşık 1.000 yıl önce ulaştığını öne sürüyor — bu da önceki tahminlerden birkaç yüzyıl daha erken bir tarih. Bulgular, insanların en az 20.000 yıllık köpeklerle ilişkisine dair hikâyeye yeni parçalar ekliyor ve evcilleştirme yoluyla köpeklerin insan varlığını nasıl yansıttığını gösteriyor.
“Eğer kendimiz hakkında, insan olarak kim olduğumuz hakkında merakımız varsa, köpekleri anlamalıyız,” diyor New York’taki Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’nden evrimsel biyolog Audrey Lin.
Qimmeq (çoğulu Qimmit), husky ve malamut türlerine benzeyen, büyük ve kalın tüylü bir Arktik kızak köpeği. “Birçok iş köpeği artık sadece evcil hayvan haline geldi” diyor Bethesda, Maryland’deki Ulusal İnsan Genomu Araştırma Enstitüsü’nde paleogenetikçi olan Tatiana Feuerborn. “Ama Grönland kızak köpeği bugün hâlâ neredeyse yalnızca kızak köpeği olarak kullanılıyor.”
Kopenhag Üniversitesi’nde evrimsel mikrobiyolog olan Anders Johannes Hansen, “Qimmit, Grönland’ın İnuit halkının kültürü için hâlâ çok önemli. Kızak çekmeye dayanıklı olacak şekilde, sert Arktik koşullarında gelişsin diye adeta bir ‘yüksek teknoloji ürünü’ olarak yetiştirilmişler” diyor.
“İnuit halkı iyi bir köpeğin nasıl olması gerektiğini bilir. Onlar, iyi bir kızak köpeğinin nasıl olması gerektiği konusunda çok dikkatli ve seçiciydiler.”
Bu kızak köpeğinin antik kökenlerini araştırmak için Feuerborn, Hansen ve meslektaşları 92 Qimmit’ten DNA örnekleri topladı ve her bir köpeğin tüm genetik kodlarını içeren genomlarını analiz etti. Örneklerin çoğu, Grönland’ın farklı bölgelerinde çalışan köpeklerden alınan tükürük sürüntülerinden elde edildi. Diğer örnekler ise müze koleksiyonlarındaki kemik, deri ve kürk kalıntılarından geldi; bunlardan bazıları yaklaşık 800 yıllıktı. Ekip, Qimmit genomlarını diğer modern ve antik köpek ırklarıyla ve vahşi köpekgillerle karşılaştırdı.
1890’larda Grönland’da İnuit gezginleri çeken Qimmit. Bu fotoğraf ilk olarak Robert Peary’nin 1898 tarihli Northward Over the Great Ice adlı eserinde yer aldı. C: Wikimedia Commons
Araştırmacılar, Qimmit’in Avrupa köpek ırklarıyla sınırlı bir melezleşme geçmişine sahip olduğunu buldu. Bu da onların uzun süreli izolasyonunu yansıtıyor. Ayrıca köpekler, adadaki insanların başlıca coğrafi ve kültürel gruplarına karşılık gelen dört genetik gruba ayrılıyordu — bu da Qimmeq ile insanlar arasında yakın bir ilişki olduğunu gösteriyor.
Bu bulgular, araştırmacıların beklediği sonuçlardı. Ve bu, Feuerborn’a göre çok faydalı: “Bir köpeğin ne zaman tüm hikâyeyi değiştirmeyeceğini asla bilemezsiniz” diyor.
Genetik analizler, kuzeydoğu Grönland’daki bir Qimmit grubunun artık soyu tükenmiş olmasına rağmen, tüm grupların yaklaşık 1.000 yıl önce bu yok olmuş popülasyonla ortak bir ataya sahip olduğunu ortaya koydu. Çünkü insanlar kızak köpekleriyle birlikte Grönland’a gelmiş olmalıydı; bu da bilinen ilk insan varlığını birkaç yüzyıl geri çekiyor. Bu bulgu, uzun süredir tartışmalı olan İnuitlerin Grönland’a İskandinav halkından önce geldiği fikrini güçlendiriyor.
Araştırma ayrıca Arktik’in daha geniş arkeolojik geçmişine dair de önemli bir hikâye ekliyor. Qimmit’ler, Alaska’da bulunan 3.700 yıllık bir köpek ile yakından ilişkili. Bu da İnuitlerin Alaska’dan Grönland’a çok hızlı bir göç gerçekleştirdiğini ve bu yolculuğun sadece birkaç nesilde tamamlanmış olabileceğini gösteriyor.
“Bu Grönland köpekleriyle Alaskalı köpekler arasındaki sıkı genetik bağ, Arktik genelindeki tarihin ne kadar birbirine bağlı olduğunu ortaya koyuyor” diyor Feuerborn.
Ne yazık ki, Qimmit sayısı iklim değişikliği nedeniyle azalan deniz buzu ve kar motosikletleriyle rekabet yüzünden giderek azalıyor. 2002’den 2020’ye kadar nüfusları yaklaşık yarı yarıya azalarak 13.000’e düştü. Bu çalışmadan elde edilen genetik veriler, ilerideki koruma çabaları için bir temel oluşturabilir.
Qimmit genomlarında düşük genetik çeşitlilik işaretleri olsa da, sınırlı soy içi çiftleşme izleri görülüyor. Çoğu modern soy içi çiftleşmiş köpek, ciddi sağlık sorunlarına yatkındır. Ancak kızak köpeklerinde bu durum gözlemlenmiyor.
“Bunlar sağlıklı köpekler. Arktik’te hayatta kalabiliyorlar ve kızak köpekleri olarak son derece iyi performans gösteriyorlar. Bu da sağlıklı iş köpeği popülasyonlarının sürdürülebilir yollarla korunabileceğini gösteriyor.”
Science News. 10 Temmuz 2025.
Makale: T.R. Feuerborn et al. 2025.
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >