Blog
Neandertaller Alet Yapımında Sandığımızdan Daha Ustaydı
Neandertalleri düşündüğünüzde, aklınıza muhtemelen “usta zanaatkârlar” ifadesi gelmez. Ama bu eski kuzenlerimiz bizi sürekli şaşırtmaya devam ediyor.
www.arkeofili.com
Yeni araştırma, Neandertalların taş alet yapımında sandığımızdan çok daha fazla ustalık ve bilişsel kontrol sergilediğini gösteriyor.
Araştırmacılar, çarpma açısının bir yongayı şeklini nasıl etkileyebileceğini göstermek için deneyler yaptılar. C: Lin et al. 2025.
Neandertalleri düşündüğünüzde, aklınıza muhtemelen “usta zanaatkârlar” ifadesi gelmez. Ama bu eski kuzenlerimiz bizi sürekli şaşırtmaya devam ediyor. Wollongong Üniversitesi’nden çıkan yeni bir çalışmaya göre, taş aletleri ince şekilde işleyebilme yetenekleri, onlar hakkında yanıldığımız birçok konudan yalnızca biri olabilir.
200.000 ila 400.000 yıl önceye, Neandertal atalarımızın ortalıkta dolaştığı zamana geri gidelim. O dönemin en son üretim teknolojisi, bugün Levallois olarak bilinen bir yöntemdi. Temel olarak, bir taş parçası alıyor, onu belirli bir şekle sokana kadar dövüyor ve ardından yontmaya başlıyordunuz.
Eğer taşı doğru şekilde hazırladıysanız – şekli biraz kaplumbağa kabuğunu andırmalıydı – o zaman yontarak çıkaracağınız her parça zaten kullanıma hazır, güzel birer alet olurdu. Gerçekten de bu dahiyane yöntem, daha önce bile Neandertaller açısından oldukça etkileyici bir zekanın işareti olarak görülüyordu.
Araştırmacılar yeni makalede şöyle açıklıyor: “Levallois yönteminin yapısal indirgeme modeli, genellikle hominin alet yapıcıları arasında daha gelişmiş bilişsel yetilere atfedilir. Bu yetiler arasında öngörü, planlama ve uzun süreli belleğe dayalı olarak ‘dilbilgisel’ bir eylem dizisinin yürütülmesi yer alır”
Araştırmacılar, “Bazı bilim insanları, Levallois buluntularının tutarlı morfolojisinin, hominin alet yapıcıları arasında dilsel ve etkin öğretim kapasitelerinin de varlığına işaret ettiğini öne sürmüştü” diye ekliyor.
Ama şimdiye kadar Neandertallara verdiğimiz kredi sınırlıydı. Levallois tekniği zekice bir yöntem olabilir ama bugüne dek bu tekniğin sonuçlarının tamamen onların kontrolünde olduğu düşünülmemişti. Elde edilen uç ürünlerin – küçük ok başları, bıçaklar, kazıyıcılar ve Orta Paleolitik yaşamı kolaylaştıran diğer aletlerin – şekil ve boyutlarının esas olarak çekirdeğin (yani ilk taşın) şekline bağlı olduğu kabul edilmişti.
Başka bir deyişle: O ilk taşı yanlış hazırlarsanız, ne kadar becerikli yontarsanız yontun, çıkan parça yine de işe yaramaz olurdu.
Ancak yeni çalışma bu fikre karşı çıkıyor gibi görünüyor. Araştırmacılar, gerçek bir Levallois çekirdeği örneğine dayanarak soda-kireç camından 3B baskı çekirdekler üretip, doğrudan deneysel olarak Levallois çekirdeğinin hangi açıyla vurulduğunun ortaya çıkan sonuca sandığımızdan çok daha fazla etki ettiğini gösterdiler.
Araştırma ekibi şöyle bildiriyor: “Sonuçlar […] darbe açısının (AOB) Levallois yongalarının morfolojisi ve kırılma yönü üzerinde açık bir etkisi olduğunu gösteriyor. Bulgularımız, çekirdek morfolojisi ve platform konfigürasyonu sabit tutulduğunda, Levallois çekirdeğine daha dik, yani daha düşük bir AOB ile vurmanın, daha eğik bir AOB ile vurulmaya kıyasla daha büyük ve daha ağır yongalar ürettiğini gösteren önceki deneysel çalışmalarla tutarlı”
Bu bulgular yalnızca Neandertalların alet yapımına nasıl yaklaştığı konusunda yeniden düşünmemizi gerektirmiyor; aynı zamanda atalarımızın sahip olduğu bilişsel kontrolün düşündüğümüzden çok daha fazla olabileceğini de gösteriyor. Ayrıca Levallois buluntularıyla ilgili bazı gizemleri de aydınlatıyor:
“Önceki çalışmalar, tercih edilen Levallois yongalarının, tercih edilmeyenlere kıyasla daha eşit kalınlık dağılımına ve daha geniş kenar açılarına sahip olma eğiliminde olduğunu kaydetmişti” diyor ekip. “Burada gözlemlenen AOB etkisi, bu farklılığın açıklanmasında rol oynayabilir.”
Yani, darbe açısının alet üretimini nasıl ve neden etkilediğini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olsa da, şu bir gerçek: Neandertal atalarımız muhtemelen düşündüğümüzden her anlamda daha “zeki” idi.
IFL Science. 9 Mayıs 2025.
Makale: Lin, S. C., McNaughton, M., Innes, A., Barroso-Medina, C., & Clarkson, C. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >