Blog
Nesli Tükenmiş Türler Geri Dönüyor mu? Genetik Bilimin Sınırları ve Etik Tartışmalar
Genetik mühendisliğinin ulaştığı noktalar, doğada nesli tükenmiş türlerin yeniden hayata döndürülmesi fikrini gerçeğe yaklaştırdı.
www.arkeolojikhaber.com
Teksas merkezli Colossal Biosciences’ın, 12 bin 500 yıl önce yok olan ulukurt türünü genetik mühendislik teknikleriyle yeniden hayata döndürdüğünü açıklaması, “de-extinction” projelerini gündemin merkezine taşıdı. Moa kuşlarının diriltilmesi için yürütülen çalışmalar da ekolojik ve etik tartışmaları beraberinde getiriyor. Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu, bu projelerin ekosistemlere geri dönüşünün belirsizliklerle dolu olduğuna dikkat çekti.
1. Nesli Tükenmiş Türlerin Geri Dönüşü: Bilimin Yeni Ufku
Genetik mühendisliğinin ulaştığı noktalar, doğada nesli tükenmiş türlerin yeniden hayata döndürülmesi fikrini gerçeğe yaklaştırdı. Nisan ayında Teksas merkezli Colossal Biosciences, 12 bin 500 yıl önce yok olan “ulukurt” (Aenocyon dirus) türünün DNA’sını yeniden yapılandırarak dünyada bir ilk olan “geri getirme” (de-extinction) başarısını duyurdu. Ardından, yaklaşık 500 yıl önce tükenen ve uçamayan devasa moa kuşlarının canlandırılması için çalışmaların başladığı açıklandı. Bu gelişmeler, bilim dünyasında heyecan yaratırken, aynı zamanda ciddi etik ve ekolojik tartışmaların da fitilini ateşledi.
2. Genetik Müdahale ile Tür Diriltme: Nasıl Mümkün Oluyor?
KuzeyDoğa Derneği kurucusu, Utah ve Koç Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu, bu süreçte genetik mühendisliğinin kilit rol oynadığını belirtti. Şekercioğlu’na göre, nesli tükenmiş türlerin DNA örnekleri toplanıyor, eksik kısımlar en yakın yaşayan akraba türlerin genomu ile tamamlanıyor. Gelişmiş gen düzenleme teknikleriyle bu bilgiler hücrelere aktarılıyor, ardından yapay üreme yöntemleriyle embriyolar oluşturularak taşıyıcı canlılara yerleştiriliyor. Ancak bu bireyler yüzde yüz orijinal tür değil, genetik olarak hibrit nitelikte canlılar oluyor. Dolayısıyla bu hayvanların doğal rollerini ne kadar üstlenebileceği, ekosistemde nasıl bir etki yaratacağı halen belirsizliğini koruyor.
3. Ekosistem Dengesi ve Habitat Sorunu
Şekercioğlu, geri getirilen türlerin ekosisteme entegre edilmesinin zorlu bir süreç olduğuna vurgu yaptı: “Türün genetik çeşitliliğe sahip olması, doğal davranışları sergileyebilmesi ve uygun bir habitatın hazırlanması şart. Örneğin, dodo kuşu için Mauritius’ta istilacı türlerin kontrol altına alınması, yünlü mamut için Sibirya tundrasında iklim koşullarının desteklenmesi gerekir.” Geri dönüş projelerinde asıl başarının, tek bir bireyin üretilmesi değil, bu canlıların ekosistemlerde işlevsel bir rol üstlenmesi olduğunu ifade eden Şekercioğlu, aksi takdirde istilacı etkiler, hastalık yayılımı veya rekabet sorunlarının ortaya çıkabileceğine dikkat çekti.
4. Bilimsel Heyecan ve Etik Soru İşaretleri
De-extinction projeleri, yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda etik ve ekonomik tartışmaların da odağında. Şekercioğlu, milyarlarca dolarlık bu yatırımların, nesli tehlike altında olan mevcut türlerin korunmasına yönlendirilmesi gerektiğini vurguladı: “Bu projeler, kamuoyunda ‘bütün nesli tükenmiş türleri geri getirebiliriz’ algısı yaratabilir ve mevcut türleri koruma çabalarına olan ilgiyi azaltabilir.” Ayrıca bu projeler sırasında harcanan kaynakların, habitat koruması, biyolojik çeşitliliğin artırılması ve istilacı türlerin kontrolü gibi acil ekolojik önlemlerden uzaklaştırılma riski bulunduğunu belirtti.
Şekercioğlu’na göre doğanın dengesi, yalnızca teknolojik çözümlerle değil, ormanların, sulak alanların korunması ve insan-yaban hayatı çatışmalarının yönetimiyle sağlanabilir.
AA Yeşim Yüksel
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >