Blog
Özbekistan’da Arpa Hasadına Dair 9.200 Yıllık Bulgular!
Neolitik Çağ’da tarımın ortaya çıkışı, modern insan kültürünün evriminde büyük bir dönüm noktasıydı. Bilim insanları, tarımın Afrika, Amerika ve Doğu Asya dahil olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinde bağımsız olarak birkaç kez geliştiği konusunda hemfikir.
www.arkeofili.com
Avcı ve toplayıcılar, en az 9.200 yıl önce Bereketli Hilal’den uzakta, günümüz Güney Özbekistan’ında yabani arpa hasadı yapıyormuş!
Olgunlaştıkça tanelerin doğal olarak parçalandığı modern bir yabani arpa örneği. C: Robert Spengler
Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, tarımın kökenlerine dair uzun süredir kabul gören varsayımları sorguluyor.
Neolitik Çağ’da tarımın ortaya çıkışı, modern insan kültürünün evriminde büyük bir dönüm noktasıydı. Bilim insanları, tarımın Afrika, Amerika ve Doğu Asya dahil olmak üzere dünyanın farklı bölgelerinde bağımsız olarak birkaç kez geliştiği konusunda hemfikir. Ancak buğday, arpa ve baklagiller gibi pek çok temel ürünün kökeni Bereketli Hilal’e ve yaklaşık 10.000 yıl önce Natufianlar olarak bilinen toplulukların yabani tahıl toplama faaliyetlerine dayandırılmıştı.
Şimdi ise disiplinler arası bir araştırma ekibi tarafından yürütülen yeni bir çalışma, en az 9.200 yıl önce, bugünkü Güney Özbekistan’a kadar kuzey ve doğuda yaşayan insanların da yabani arpa hasadı yaptığını gösteriyor. Bu topluluklar, hasatta orak bıçakları kullanıyordu.
Araştırma, tarıma giden yolda basamak taşı olan kültürel gelişmelerin daha önce sanılandan çok daha geniş bir alana yayıldığını ortaya koyuyor. Bu da tarımın yalnızca nüfus baskısına ya da iklim değişikliğine verilen bir yanıt olarak başlamış olabileceği yönündeki görüşleri sorguluyor.
Güney Özbekistan’daki Toda Mağarası’nın bulunduğu Surkhandarya Vadisi’nin görünümü. C: Robert Spengler
Toda Mağarası’ndan Bulgular
Araştırma, Pekin’deki Omurgalı Paleontolojisi ve Paleoantropoloji Enstitüsü’nden Xinying Zhou liderliğinde ve Semerkant’taki Arkeoloji Enstitüsü Müdürü Farhad Maksudov’un gözetiminde yürütüldü.
Güney Özbekistan’daki Surkandarya Vadisi’nde bulunan Toda Mağarası kazılarında, mağaranın en eski tabakalarından taş aletler, kömür ve bitki kalıntıları çıkarıldı.
Max Planck Jeoantropoloji Enstitüsü’nden Robert Spengler’in yürüttüğü arkeobotanik incelemeler, Toda Mağarası insanlarının çevredeki vadilerden yabani arpa topladığını ortaya koydu. Diğer bitki kalıntıları arasında yabani antep fıstığı kabukları ve elma çekirdekleri de bulundu.
Taş aletler üzerinde yapılan kullanım-aşınma analizleri —çoğu kireçtaşından yapılmış bıçak ve yongalar—bunların ot veya bitki materyali kesmek için kullanıldığını gösteriyor. Bu durum, tarımın bilindiği alanlardaki buluntularla benzerlik taşıyor.
Toda Mağarası’ndaki 2019 kazıları. C: Robert Spengler
Tarıma Giden Kültürel Davranışlar
“Bu keşif, bilim insanlarının toplayıcılıktan tarıma geçişi ele alış biçimini değiştirmeli, çünkü bu geçiş davranışlarının ne kadar yaygın olduğunu gösteriyor” diyor Zhou.
“Bu eski avcı-toplayıcılar, tarımın kökenlerine yol açacak kültürel uygulamalara zaten bağlıydılar” diye ekliyor Spengler. “Artan sayıda araştırma, evcilleştirmenin insanların bilinçli niyetleri olmadan gerçekleştiğini öne sürüyor. İnsanların sürekli olarak tarıma götüren davranışları geliştirmiş olmaları da bu görüşü destekliyor.”
Araştırma ekibi, bu dönemde Orta Asya’da bu tür davranışların ne kadar yaygın olduğunu incelemeye devam edecek. Ayrıca, bulunan tahılların morfolojik olarak yabani arpadan oluşmasına rağmen erken bir ekim/üretim örneğini temsil edip etmediği de araştırılıyor.
Eğer bu tahıllar gerçekten yetiştirilmişse, bu durum ya tarımın bağımsız bir kökeninin burada denendiğini ya da Bereketli Hilal’deki tarım geleneğinin sanılandan çok daha erken bir tarihte doğuya yayıldığını gösterebilir. Her iki durumda da, gelecekteki araştırmalar insanlık tarihine dair pek çok boşluğu dolduracak gibi görünüyor.
Max Planck Institute of Geoanthropology. 25 Ağustos 2025.
Makale: Xinying Zhou, Robert N. Spengler, Bahediyoh Sayfullaev, et al. 2025.
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >