Blog
Roma Britanyası'nın Kayıp Truva'sı: Rutland'da Tesadüfi Bir Keşif, 1.500 Yıldır Unutulmuş Antik Bir Hikayeyi Nasıl Ortaya Çıkardı?
Yaklaşık 1800 yıl önce yapılmış bir başyapıt olan Ketton mozaiği, Homeros'un İlyada'sının bilindik bölümlerini yeniden anlatmakla kalmıyor.
www.arkeonews.com
Rutland mozaiğinden, Truva Savaşı'nın kayıp bir Aiskyleus versiyonu ortaya çıkıyor ve Roma Britanya'sının daha geniş Akdeniz dünyasıyla şaşırtıcı kültürel bağlarını ortaya koyuyor.
Leicester Üniversitesi'ndeki bir tarihçi ve arkeolog ekibi, beş yıldır bir gizemin etrafında dönüyordu. Rutland'ın sakin tarlalarının altında, Yunanistan veya Türkiye'nin güneşli harabelerinden uzakta , Britanya'da şimdiye kadar ortaya çıkarılan en çarpıcı Roma sanat eserlerinden biri yatıyordu: adada bulunanların hiçbirine benzemeyen, geniş ve ustaca oluşturulmuş bir mozaik. Ancak gerçek önemi, araştırmacıların modern dünyanın neredeyse tamamen kaybettiği bir hikâyeyi anlattığını fark etmeleriyle yakın zamanda ortaya çıktı.
Yaklaşık 1800 yıl önce yapılmış bir başyapıt olan Ketton mozaiği, Homeros'un İlyada'sının bilindik bölümlerini yeniden anlatmakla kalmıyor. Antik çağın derinliklerine iniyor ve eserleri bir zamanlar klasik izleyicileri büyüleyen büyük Atinalı oyun yazarı Aiskhylos'un unutulmuş bir trajedisinden besleniyor. Birkaç referans dışında uzun süredir unutulmuş olan Frigyalılar adlı oyunu, burada kapsamlı bir görsel anlatı olarak yeniden ortaya çıkıyor; bir el yazmasında değil, Roma İmparatorluğu'nun kuzey ucundaki bir villanın zeminine özenle yerleştirilmiş mozaiklerde.
Bu keşif, mozaiği nadir bir arkeolojik hazineden daha fazlası olarak yeniden çerçeveliyor. Dünyalar arasında bir köprü haline geliyor ve Roma Britanyası'nın kültürel bir sınır değil, Akdeniz'i bir arada tutan klasik tahayyülde aktif bir katılımcı olduğunu kanıtlıyor.
Hikâye, 2020 yılında, COVID-19 karantinasının izolasyonu sırasında, çiftçi Jim Irvine'in ailesinin arazisinin toprağından çıkan desenli taş parçalarını fark etmesiyle başlıyor. Merakı onu uzmanları uyarmaya yöneltti ve Leicester Üniversitesi Arkeoloji Hizmetleri ve İngiltere Tarihi Müzesi'nin dikkatini çekti. Ortaya çıkardıkları şey şaşırtıcıydı: Orta odası yaklaşık 11 metre uzunluğunda bir mozaikle süslenmiş, oldukça büyük ve lüks bir villa kompleksi; savaş, keder ve mitolojik ihtişamın bir tablosu.
Mozaik, her biri Aşil ve Hektor arasındaki rekabete ayrılmış üç sahneden oluşuyor. Düellonun kendisi dinamik bir enerjiyle betimlenmiş, her figür çarpışmadan önceki gerilimde dengede duruyor. Bir sonraki sahne, sonrasını tasvir ediyor: Aşil savaş arabasını sürerken, Hektor'un cansız bedeni geride kalıyor; iki bin yıl sonra bile şok edici bir vahşet anı. Ancak her şeyi değiştiren son panel. Orada, Kral Priamos oğlunu fidye karşılığında kurtarırken Hektor’un bedeni altınla tartılıyor.
Bu resim Homeros'ta yer almaz. Hiçbir zaman da almamıştır. Bunun yerine, efsanenin kayıp Aiskyleus versiyonuna aittir; bu, yalnızca antik yorumlardan ve şimdi bu mozaikten bilinen alternatif bir anlatımdır. Detay, sanatsal bir tercihten çok daha fazlasıdır; akademik bir depremdir. Villanın sahibinin ve zemini dekore etmekle görevlendirilen zanaatkârların, Roma dünyasında zaten nadir bulunan bir Truva efsanesi versiyonundan esinlendiklerini ve standart kanonun ötesinde klasik edebiyatla derinlemesine ilgilenen bir haneye işaret ettiğini düşündürmektedir.
Hector'un sürüklenmesi (Panel 2, orta). Kaynak: ULAS – Masséglia ve diğerleri, Troy Story, Britannia (2025)
Ancak mozaiği daha da sıra dışı kılan şey, sanatsal söz dağarcığının kökenidir. Baş araştırmacı Dr. Jane Masséglia ve meslektaşları, mozaik henüz tasarlanmadan yüzyıllar önce Akdeniz'de dolaşan tasarımlardan esinlenen desen ve motifler tespit ettiler. Üst panellerden biri, Aiskhylos döneminden kalma bir Yunan vazosunda bulunan bir düzeni yansıtıyor. Diğer yerlerde ise görsel dil, Galya'dan Roma gümüş takımlarını, Küçük Asya'dan sikke ikonografisini ve Britanya kıyılarına ulaşmadan çok önce atölyeden atölyeye aktarılan süsleme geleneklerini yansıtıyor.
Bu tür bağlantılar, Roma Britanyası'nın kültürel açıdan geri kalmış bir bölge olduğu yönündeki uzun süredir devam eden varsayımı çürütüyor. Aksine, Akdeniz sanatının, ticaretinin ve entelektüel yaşamının akışına bağlı bir eyaleti ortaya koyuyor. Mozaiği döşeyen zanaatkârlar, imparatorluğun kıyısında doğaçlama yapan izole zanaatkârlar değildi. Onlar, herhangi bir yazılı metin kadar akıcı bir şekilde kıtadan kıtaya yayılan bir desen kitapları, motifler ve teknikler ağının mirasçılarıydı.
Villanın sahipleri de eğitimli, varlıklı ve hırslı kişiler olmalıydı; evlerini klasik kültürün en derin köklerine hitap eden hikâyelerle uyumlu hale getirmenin değerini bilen kişilerdi. Aşil ve Hektor'un Ege yurdundan uzakta, Britanya'nın sert kışlarında, eşiğinden geçen her misafire inceliklerini duyuran sanatsal bir dünya yaratmışlardı.
Başyapıtı tesadüfen keşfeden Irvine için, bunun sonuçları heyecan verici. Mozaiğin, okul kitaplarında sıklıkla anlatılandan çok daha kozmopolit bir Roma Britanyası tablosu çizdiğini söylüyor; küresel anlatıların taşra seçkinlerinin zihninde canlı bir şekilde yaşadığı bir yer.
Projeyle bağlantısı olmayan bilim insanları da aynı fikirde. Profesör Hella Eckhardt, mozaiğin mitlerin yalnızca edebiyatta değil, sanatçıların yüzyıllar ve kıtalar boyunca aktardığı görsel geleneklerde de nasıl korunduğunu gösterdiğini söylüyor. Bu, kadim hikâyelerin kelimeler kadar ellerden de geçtiğini hatırlatıyor.
Ketton mozaiği ve çevresindeki villa, günümüzde Önemleri açıkça bilinen bir Anıt olarak korunmaktadır. Ancak keşfin daha derin anlamı gün yüzüne çıkmaya devam ediyor. Mozaik, Aiskhylos'un kayıp dramasının kapsamını genişletmekle kalmıyor, aynı zamanda Roma Britanyası'nın kendisini nasıl gördüğüne dair anlayışımızı da değiştiriyor: Bağlantılı, bilgili ve kültürel açıdan iddialı.
Rutland'daki sessiz bir çiftlikte taşlar yeniden konuşmaya başladı. Ve bize anlattıkları şey, imparatorluğun sınırlarının klasik dünyadan hayal ettiğimiz kadar uzak olmadığı.
Masséglia, J., Browning, J., Taylor, J. ve Thomas, J. (2025). Truva Hikayesi: Ketton Mozaiği, Aiskhylos ve Geç Roma Britanyası'ndaki Yunan Mitolojisi. Britannia, 1–42.
Leicester Üniversitesi
Kapak Görseli Kredisi: Aşil ve Hektor arasındaki düello (Panel 1, alt). ULAS
Leman Altuntaş tarafından7 Aralık 2025
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >