Arkeologlar tarafýndan çok az araþtýrýlmýþ bir bölge olan Sahra’ Çölü’nün batýsýnda, binlerce yýl öncesine dayanan yüzlerce taþ yapý keþfedildi.

Arkeologlar, “Batý Sahra’nýn Arkeolojisi: Alan Çalýþmalarýnýn Bir Sentezi” adlý kitapta þöyle diyor: “Yapýlar her boyutta ve þekilde karþýmýza çýkýyor ve arkeologlar çoðu zaman ne için kullanýldýklarýndan veya ne zaman yapýldýklarýndan emin deðiller.”

Kýyý þeridinin çoðu da dahil olmak üzere Batý Sahra topraklarýnýn yaklaþýk %75’i Fas, %25’i Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti tarafýndan kontrol ediliyor. 1991 yýlýndan önce bu iki hükümet savaþ halindeydi.

Arkeologlar, 2002-2009 yýllarý arasýnda, Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti tarafýndan kontrol edilen Batý Sahra kýsmýnda yüzey araþtýrmasý ve küçük bir kazý yaparak sahada çalýþtýlar. Ayrýca Google Earth’te uydu görüntülerini incelediler.

Doðu Anglia Üniversitesi’nde kýdemli bir öðretim görevlisi olan Joanne Clarke ve baðýmsýz araþtýrmacý Nick Brooks, “Bugüne kadarki çatýþmalý geçmiþi nedeniyle, Batý Sahra’daki ayrýntýlý arkeolojik ve paleoekonomik araþtýrma son derece sýnýrlý kalmýþtý.” diyor.

Clarke ve Brooks, “Batý Sahra arkeolojik haritasý, özellikle Atlantik kýyýlarýndan uzak olan kýsmý, daha geniþ uluslararasý arkeolojik araþtýrma topluluðu söz konusu olduðunda, kelimenin tam anlamýyla ve mecazi olarak neredeyse bomboþ.”

“Bölgede yaþayan insanlar taþ yapýlarý biliyorlar ve daha önce Ýspanyol araþtýrmacýlar tarafýndan Batý Sahra’daki kaya sanatý üzerine bazý çalýþmalar yapýldý.”

Gizemli yapýlar

Taþ yapýlar çok çeþitli þekillerde tasarlanmýþ. Bazýlarý hilal þeklinde, bazýlarý daire þeklinde, bazýlarý düz çizgi þeklinde, bazýlarý platform gibi görünen dikdörtgen þeklinde; bazý yapýlar ise kayalardan oluþan bir yýðýn þeklinde. Ve bazý yapýlar bu tasarýmlarýn bir birleþiminden oluþuyor. Örneðin, bir yapý, yaklaþýk 630 metre uzunluðunda bir kompleks oluþturan, düz çizgiler, taþ daireler, bir platform ve kaya yýðýnlarýnýn bir karýþýmýna sahip.

Arkeologlar birçok yapýnýn amacýndan emin olmasalar da, bazý yapýlarýn mezarlarýn yerini iþaret ettiðini söylüyor. Bu yapýlar üzerinde çok az kazý yapýldý ve arkeologlar bir radyokarbon yöntemi kullanýlarak tarihlendirilebilecek az sayýda eser bulabildiler. Kazý yapýlan az sayýda alan arasýnda, yaklaþýk 1.500 yýl öncesine dayanan insan mezarlarý içeren iki “tümülüs” bulunuyor.

Araþtýrmalar, Batý Sahra’nýn bir zamanlar bugün olduðundan daha fazla hayvansal yaþam barýndýrabilen, daha ýslak bir yer olduðunu gösteriyor. Arkeologlar, sýðýr, zürafa, Afrika antilopu ve Berberi koyunlarýnýn betimleyen kaya sanatýný belgelerken, çevre araþtýrmacýlarý ise binlerce yýl önce kurumuþ olan göller ve diðer su kaynaklarý için kanýtlar buldu.

Güvenlik problemleri

Clarke ve Brooks þu anda bölgedeki güvenlik sorunlarýnýn, saha çalýþmasýnýn durduðu anlamýna geldiðini söyledi. Terörist grup El-Kaide, Batý Sahra yakýnlarýndaki çöl bölgelerinde faaliyet gösteriyor ve 2013’te Batý Sahra sýnýrýnýn hemen karþýsýndaki Cezayir’deki Tindouf’da bir mülteci kampýnda iki Ýspanyol yardým iþçisini kaçýrdýlar.

Sahra halký ve Sahra Arap Demokrat Cumhuriyeti terörist gruba þiddetle karþý çýkarken, yetkililerin taþ yapýlarýn bulunduðu geniþ çöl alanlarýný etkin bir þekilde devriye gezmesi oldukça zor. Bu, arkeologlarýn þu anda orada güvenle çalýþamayacaðý anlamýna geliyor. Bölgedeki terörist ve aþýrýlýk yanlýsý gruplarýn ortaya çýkardýðý güvenlik riskleri, arkeologlarýn þu anda Kuzey Afrika’nýn çoðunda çalýþamayacaðý anlamýna geldiðinden, bu sorun Batý Sahra’ya özgü deðil.

Live Science. 4 Þubat 2018.

www.arkeofili.com