Blog
Varsayımların Aksine Dişi Goriller, Erkeklere Üstün Geliyor
Erkeklerin ağırlığının ancak yarısı kadar olan dişiler, çatışmaların dörtte birini kazanıyor ve alfa olmayan erkeklerin dörtte birine üstünlük sağlıyor.
Zeynep Şoray - www.arkeofili.com
Yeni araştırma, cinsel dimorfizmin en belirgin olduğu gorillerde bile dişilerin erkeklere üstün gelebildiğini gösteriyor.
Uganda’daki Bwindi Impenetrable Milli Parkı’nda bir dişi (ve bir yavrusu) ve bir erkek dağ gorilinin boyut farkı. C: Martha Robbins
50 yıldan uzun bir süre önce, tüm memeli türlerinde erkeklerin dişiler üzerinde evrensel sosyal güce sahip olduğu düşüncesi, benekli sırtlanlar ve bazı lemur türlerinde dişilerin erkekler üzerinde güce sahip olduğunun keşfiyle sorgulanmaya başlanmıştı.
Giderek artan araştırmalar, bu türlerin istisna olmadığını; aksine, cinsiyetler arası güç ilişkilerinde yalnızca erkek-baskın’dan yalnızca dişi-baskın’a kadar uzanan bir sürekliliğin uç noktalarını temsil ettiğini ortaya koyuyor.
Leipzig’deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü ve Turku Üniversitesi’nden bilim insanlarının yürüttüğü yeni bir araştırma da bu birikime katkı sağlıyor. Çalışma, dişi–erkek güç ilişkilerinin, daha önce düşünüldüğü kadar katı biçimde erkek lehine olmadığını, hatta gorillerde bile durumun böyle olmadığını gösteriyor.
Araştırma Current Biology dergisinde yayımlandı.
“Gorillerde dişi–erkek güç ilişkilerini incelemek istedik çünkü goriller, vücut ve köpek dişi boyutlarındaki aşırı erkek üstünlüğü nedeniyle genellikle büyük kuyruksuz maymunlar arasında dişiler üzerinde en katı erkek hâkimiyetini sergileyen tür olarak görülüyor. Öte yandan, dişi gorillerin hangi erkeklerle çiftleşeceklerini seçebildiklerini biliyoruz. Bu özellik, birkaç hafta önce yayımlanan başka bir araştırmanın da doğruladığı üzere, primatlar arasında dişilerin gücünü artıran bir faktör” diyor çalışmanın başyazarı, her iki kurumda da doktora sonrası araştırmacı olan Nikos Smit.
Geleneksel Dişi–Erkek Güç İlişkilerinin Yeniden Değerlendirilmesi
Vahşi dağ gorillerinin dört sosyal grubunda, 30 yıla yayılan davranışsal gözlemlere dayanan bu yeni çalışma, çok erkekli goril gruplarında neredeyse tüm dişilerin en az bir erkeğe üstün geldiğini ortaya koyuyor. Erkeklerin ağırlığının ancak yarısı kadar olan dişiler, çatışmaların dörtte birini kazanıyor ve alfa olmayan erkeklerin dörtte birine üstünlük sağlıyor.
Bu durumu açıklayan olasılıklardan biri, alfa erkeklerin, dişilerin diğer erkeklere üstün gelmesine destek vermesi. Bir diğer ihtimal ise alfa olmayan erkeklerin, grupta kalabilmek için rekabetçi etkileşimlerde dişilere isteyerek boyun eğmesi. Son olarak, dişi goriller, üstün geldikleri erkekler karşısında belirli yiyecek kaynaklarına öncelikli erişim sağlıyor. Bu da dişi ve erkeklerin farklı kaynaklar için rekabet ettikleri yönündeki geleneksel anlatıya meydan okuyor (dişiler yiyecek için, erkekler ise dişiler için rekabet eder görüşü).
“Sonuçlarımız, dişilerin, kendilerinden hâlâ çok daha büyük olmalarına rağmen, genç ve yaşlı yetişkin erkeklere üstün gelme ihtimalinin daha yüksek olduğunu gösterdi. Bu da dişi–erkek güç ilişkilerini yalnızca temel beden ölçüleri ve fiziksel güçten başka mekanizmaların da şekillendirdiğini düşündürüyor” diyor çalışmanın kıdemli yazarı Martha Robbins. Robbins, çalışmaya veri sağlayan uzun soluklu Bwindi dağ gorili araştırma projesinin direktörü.
İnsan Patriarkası Bir Kültürel Yapıdır, Primat Mirası Değil
Cinsel dimorfizmin en belirgin olduğu büyük kuyruksuz maymun türünde dişi–erkek ilişkilerinin daha geniş bir anlayışla değerlendirilmesi, bu ilişkilerin insanlar ve diğer türler arasında nasıl yorumlandığı konusunda önemli sonuçlar doğuruyor.
Bu çalışma, büyük kuyruksuz maymunlar arasında gözlemlenen dişi–erkek güç ilişkilerindeki çeşitliliğe katkı sağlıyor: bonobolarda dişi lehine, şempanzelerde ise erkek lehine ilişkiler gözlemleniyor. Araştırma, dişi–erkek güç ilişkilerinin ekoloji ve evrimini yalnızca boyut ve kuvvet temelli olmayan yeni bir perspektifle ele alıyor. Böylece, insan patriarkasının bir primat mirası olduğu varsayımını sorguluyor.
Max Planck Society. 7 Ağustos 2025.
Makale: Smit, N., & Robbins, M. M. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >