Blog
Yanmış Herculaneum Papirüsünde Stoacılığın Kayıp Satırları Çıktı

Yeni okunan metin parçaları, papirüsün bilinen Grekçe içeriğini 1994’teki son baskıya kıyasla yüzde on artırarak Kitionlu Zenon’un canlı ve nüanslı bir portresini çiziyor.
www.arkeofili.com
Herculaneum’daki papirüsler, Kitionlu Zenon’un yaşamını ve Philodemos’un metinlerindeki kayıp satırları ilk kez ortaya çıkarıyor.
Papirüs P. Herc. 1018. C: Biblioteca Nazionale “Vittorio Emanuele III,” Napoli–Consiglio Nazionale delle Ricerche, Istituto di Scienze del Patrimonio Culturale
Herculaneum kütüphanesindeki karbonize papirüsler üzerinde gelişmiş bir etkin termografi tekniğinin öncü uygulaması, ilk kez, bugüne dek görünür olmayan felsefi eserlerin kayda değer pasajlarının çözümlenmesini mümkün kıldı ve Stoacı okulun kurucusu Kitionlu Zenon’un yaşamına dair eşi görülmemiş ve kimi zaman tartışmalı biyografik ayrıntıları ortaya çıkardı.
Pisa Üniversitesi ile İtalya Ulusal Araştırma Konseyi’nin (CNR) ortak çalışması olan ve Scientific Reports adlı bilimsel dergide yayımlanan bu araştırma, korunma durumları nedeniyle incelenmesi en güç metinler arasında sayılan bu belgelere erişimde yöntemsel bir atılımı temsil ediyor.
Bu titiz çalışmanın konusu, PHerc. 1018 katalog numarasıyla kaydedilmiş ve Gadaralı Philodemos’un kaleme aldığı Stoacı Okulun Tarihi’ni içeren papirüs. Herculaneum’daki Villa of the Papyri’de, 18. yüzyıldaki Bourbon kazıları sırasında keşfedilen bu kütüphanenin sahibi ya da gözetmeni olan Philodemos’un eserinde, etkin termografi sayesinde yazı ile karbonize yüzey arasında, yalnızca kısa dalga hiperspektral görüntüleme teknikleriyle elde edilebilen düzeye yakın optimal bir kontrast sağlandı; böylece insan gözünün ayırt edemediği kısımlar görünür hale getirildi.
Yeni okunan metin parçaları, papirüsün bilinen Grekçe içeriğini 1994’teki son baskıya kıyasla yüzde on artırarak Kitionlu Zenon’un canlı ve nüanslı bir portresini çiziyor. Tümüyle felsefi düşünceye adanmış asketik bir figür imgesi doğrulanıyor; muhtemelen kanaatkâr beslenme alışkanlığına bağlı zayıf bir bedensel yapı, sosyal ziyafetlerden kaçınmasına yol açan belirgin bir inziva eğilimi öne çıkıyor. Bununla birlikte anlatı, kimi yerlerde eleştirel, hatta iğneleyici bir tona da bürünüyor.
Proje koordinatörü, Pisa Üniversitesi Filoloji, Edebiyat ve Dilbilim Bölümü’nden Graziano Ranocchia’nın aktardığına göre, Zenon’un ünlü eseri “Cumhuriyet”, papirüste ahlaken sorgulanır bulunuyor; çünkü dönem için utanç verici sayılan bazı cinsel ve toplumsal uygulamaları tavsiye ediyordu. Metin ayrıca filozofun Yunan toplumuna entegre olmakta yaşadığı güçlükleri de aydınlatıyor: Fenike kökenli olan Zenon, Grekçe bilgisinin yetersizliği nedeniyle açıkça alaya alınıyordu—ki bu küçümseme, Yunanların Grekçe konuşmayan yabancılara karşı tutumunu yansıtıyor.
Papirüsün analizi. C: CNR
Philodemos’un tarih-felsefe anlatısı, düşünürün karakterini örneklemek amacıyla kişisel anekdotlara da giriyor. Bir bölümde, Zenon’un bir ziyafet ya da termal hamamda girişe yakın bir yere oturtulmasından yakınması üzerine, gençleri sohbetleri ve azarlamalarıyla rahatsız etmekle suçlandığı; misafirler için basit bir kap sıcak su temin edemediği iddiasıyla alaya alındığı aktarılıyor. Neredeyse karikatürize bu imge, aynı papirüse göre ölümünde kendisine büyük felsefi şöhreti nedeniyle törenli bir kamu cenazesi verildiğinin kaydedilmesiyle keskin bir tezat oluşturuyor.
Araştırmanın başarısı, daha önce Herculaneum papirüslerinde hiç kullanılmamış bir kızılötesi görüntüleme tekniği olan etkin termografinin uygulanmasında yatıyor. Deneyler, CNR’ye bağlı “Eduardo Caianiello” Uygulamalı Bilimler ve Akıllı Sistemler Enstitüsü (Cnr-Isasi) ile Miras Bilimi Enstitüsü (Cnr-Ispc) ekiplerince, Napoli Ulusal Kütüphanesi bünyesindeki Herculaneum Papirüsleri Ofisinde, mobil laboratuvarlarla doğrudan sahada yürütüldü.
Cnr-Ispc direktörü Costanza Miliani, bu tahribatsız tanısal yöntemin etkinliğinin, daha önce erişilemeyen malzeme özelliklerini görselleştirmeye yarayan yeni entegre tekniklerle arttığını vurguladı. Bu yaklaşımın, karbonizasyonla ağır biçimde değişime uğramış papirüs altlığı ile karbon mürekkep arasındaki kontrast sinyallerinin elde edilmesini sağlayarak, çıplak gözle neredeyse bütünüyle okunaksız olan metinleri görünür kıldığını belirtiyor.
Herculaneum’dan Kitionlu Zeno’nun büstü. C: Wikimedia Commons
Cnr-Isasi direktörü Ivo Rendina ise bu sonucun, yenilikçi metodolojileriyle topluma erişilemez kalmış zengin bir bilgi birikimini geri kazandıran optik tanı laboratuvarları için önemli bir takdir anlamına geldiğinin altını çiziyor.
ERC Advanced Grant 885222-GreekSchools kapsamında yürütülen proje, PHerc. 1018 ile sınırlı değil. Bu teknolojilerin gücü, kütüphanedeki iki başka papirüsün de kayda değer biçimde zenginleştirilmiş eleştirel baskılarının hazırlanmasını mümkün kıldı. Araştırmacı Eleni Avdoulou tarafından yeni baştan yayıma hazırlanan PHerc. 1508 papirüsü, yüzde kırk beş daha fazla Grekçe metin içeriyor ve daha önce sanıldığı gibi Pythagorasçı okulun tarihini aktarmadığını; muhtemelen tıp tarihini ya da Yunan hekimlerinin biyografisini—aralarında Aceron of Agrigentum, yani ampirik tıp okulunun kurucusu da dâhil—sunduğunu ortaya koyuyor.
Bu arada, Carlo Pernigotti’nin çalışması sayesinde metni yüzde otuz artan PHerc. 1780 papirüsü, söz konusu okulun tarihi değil, Epikürcü okul üyelerinin vasiyetnamelerinin bir derlemesi olduğu ortaya çıktı; böylece tüm Herculaneum koleksiyonundaki tek belgesel nitelikli metin hâline geldi.
Napoli Ulusal Kütüphanesi direktörü Silvia Scipioni, sonuçlardan büyük memnuniyet duyduğunu belirtiyor; geçmişte, papirüsleri açma ve okuma girişimlerinin bu son derece hassas eserlerde ciddi hasara yol açtığını hatırlatıyor. “Prof. Ranocchia’nın ekibinin kullandığı yeni teknolojiler sayesinde, daha önce okunamayan metnin geniş kısımları, papirüslerde hiçbir bozulmaya neden olmadan yeniden oluşturulabiliyor; böylece koruma ile en az onun kadar önemli olan inceleme ve araştırma gereklilikleri kusursuz biçimde uzlaştırılıyor”.
Kütüphanenin GreekSchools projesine Pisa Üniversitesi ve CNR ile birlikte katılımı, bu kurumun Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen bir projede ilk kez ortak yararlanıcı olmasını sağladı.
Sonuç olarak, filoloji ile ileri bilimin birlikteliği, düşünce tarihinin kimi bölümlerini yeniden yazıyor; bu papirüslerin karbonize yüzeylerinin altında, klasik dünyayı şekillendiren felsefe okulları hakkında hâlâ sayısız yeni bulgunun yattığını gösteriyor.
Consiglio Nazionale delle Ricerche. 8 Ekim 2025.
Makale: Ceccarelli, S., Rippa, M., Caruso, G. et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >