Blog
12.500 Yıl Önce Bu Kişinin Kafası Kasıtlı Olarak Şekillendirilmiş
Yaklaşık 12.900 ile 11.600 yıl önce avcı-toplayıcılar, mağarayı ölülerini gömmek için kullanıyordu
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
İtalya’da bir mağarada bulunan bir kafatası, Avrupa’da şimdiye kadar keşfedilmiş en eski kafatası şekillendirme kanıtı olarak tanımlandı.
Bu uzun kafatası, yaklaşık 12.500 yıl önce başka bir mezarın üzerindeki nişe özenli bir şekilde yerleştirilmiş. C: Mori, T., Sparacello, V.S., Riga, A. et al. 2025.
Yaklaşık yarım yüzyıl önce İtalya’daki bir mağarada keşfedilen ve alışılmadık derecede uzun olan bu kafatası, yaklaşık 12.500 yıl öncesine tarihleniyor ve bu uygulamanın en azından Taş Devri’ne kadar uzandığını doğruluyor.
“Beden değiştirme — kafatası şekillendirme dahil — geçmiş toplumların kimlik, statü ve aidiyeti inşa etmek ve ifade etmek için kullandıkları birçok stratejiden biriydi” diyor çalışmanın ortak yazarı biyoarkeolog Irene Dori.
Geç Üst Paleolitik döneme ait, İtalya’nın kuzeybatı kıyısındaki Arene Candide Mağarası’nda bulunan kafatası, Scientific Reports dergisinde yayımlanan yeni araştırmanın konusu oldu. Yaklaşık 12.900 ile 11.600 yıl önce avcı-toplayıcılar, mağarayı ölülerini gömmek için kullanıyordu.
1940’larda arkeologlar burada onlarca insan iskeleti buldu; bunların çoğu, ölümden sonra gerçekleştirilen bir ritüelle yeniden düzenlenmişti. “AC12” adı verilen yetişkin bir erkeğe ait kafatası, başka bir mezarın üzerine, bir niş içinde yerleştirilmiş halde keşfedildi.
1980’lerde bazı araştırmacılar, AC12’nin uzun ve dar kafatasının, çocukluk döneminde büyümesini etkileyen bir hastalık ya da kaza sonucu oluşmuş olabileceğini öne sürdü.
Ancak Dori ve ekibi, farklı bir olasılığı araştırmak istedi: kafatası şekillendirme. Araştırmacılar yeni çalışmada, kafatasını sanal ortamda yeniden inşa ettiler ve istatistiksel analizle AC12’nin “tuhaf şekilli” kafasının en iyi açıklamasının, çocukluk döneminde uygulanan şekillendirme olduğunu ortaya koydular.
Yapay kafatası şekillendirme, bebeklikte kafaya sürekli baskı uygulanmasıyla gerçekleşiyor. Aylar veya yıllar boyunca devam eden bu baskı, kafatasının kalıcı olarak yeniden şekillenmesine yol açıyor. Bu uygulamanın beyin fonksiyonlarını etkileyip etkilemediği ise belirsiz.
AC12 kafatası, 1970’lerde yapıştırılarak yeniden birleştirilmişti, bu yüzden araştırmacılar parçaları doğru ölçebilmek için ayırmak zorundaydı. Bunu zarar vermeden yapmak amacıyla kafatasını BT taramasından geçirip kemikleri sanal ortamda ayırdılar.
Ardından, AC12’nin dört farklı dijital rekonstrüksiyonunu yaptılar ve kemiklerin biyolojik şeklini ölçen “geometrik morfometri” yöntemiyle bunları dünyanın farklı bölgelerinden kafataslarıyla karşılaştırdılar.
Sonuçlar, AC12’nin normal ya da hastalık/travma kaynaklı kafataslarından çok, yapay olarak şekillendirilmiş kafataslarına benzediğini gösterdi. Özellikle de başının etrafına sıkıca sarılmış kumaş şeritlerle bu formun verilmiş olabileceği anlaşıldı.
Araştırmacılar, “Bu, Avrupa’daki bilinen en eski yapay kafatası şekillendirme örneği” diyor. Kemiğin yaşı 12.190 ile 12.620 yıl arasında.
Bu uygulamanın nedeni hâlâ bilinmiyor ve muhtemelen farklı kültürlerde farklı anlamlar taşıyordu.
Dori, “Kültürel beden modifikasyonu muhtemelen çok eski ve yaygın bir uygulamaydı” diyor. “Kimliği ifade etmenin ve toplumsal normları aktarmanın birçok yolundan biri olabilir.” Arene Candide mağarasında insanların yüzlerine yanak tıkaçları taktıklarına dair dişlerden elde edilen kanıtlar da var. Ancak iskeletler çok parçalanmış olduğu için bu şekillendirmenin ne kadar yaygın olduğu belirsiz.
Araştırmacıların şu anda üzerinde durduğu konulardan biri, AC12’nin mezarlıktaki diğerlerinden bir şekilde farklı olup olmadığı. Arene Candide iskeletlerinin DNA analizi devam ediyor ve bu, uzun mesafeli göç ya da başka gruplarla genetik bağlar hakkında ipuçları verebilir.
Yapay kafatası şekillendirme dünyanın farklı bölgelerinde uygulanmıştı. Asya’daki en eski örnek yaklaşık 11.200 yıl öncesine, Avustralya’daki ise 13.500 yıl öncesine tarihleniyor. Bu uygulama en çok Orta ve Güney Amerika’da, neredeyse 10.000 yıl boyunca görülmesiyle bilinse de, araştırmacılar “köklerinin Paleolitik çağa uzandığını” belirtiyor.
Dori, “Bu uygulama farklı bölgelerde bağımsız olarak ortaya çıkmış olabilir” diyor. “Bedenin bir ifade aracı olarak kullanılmasına dair ortak insan eğilimlerinden kaynaklanmış olabilir.” Ancak Avrasya genelinde bu kadar çok şekillendirilmiş kafatası varken, “mevcut kanıtlar, bunun bağımsız olarak mı icat edildiğini yoksa gruplar arasında kültürel olarak mı aktarıldığını kesin olarak belirlememize izin vermiyor” diye ekliyor.
Live Science. 7 Ağustos 2025.
Makale: Mori, T., Sparacello, V.S., Riga, A. et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >