Blog
Bilinen En Eski Mumyalama Kanıtları Güneydoğu Asya’da Bulundu
Araştırmacılar, kemiklerin ısıya maruz kalıp kalmadığını anlamak için malzemenin iç mikro yapısını incelemeye yarayan tahribatsız bir yöntem olan X-ışını kırınımı ve kızılötesi spektroskopi kullandılar.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
Dünyanın en eski kasıtlı insan mumyalama kanıtı Güneydoğu Asya’dan geliyor; insanlar 10.000 yıl önce cesetleri dumanla kurutarak mumyalamış.
Çin’in Guangxi kentinde 9.000 yıldan uzun bir süre önce mumyalanıp gömülen orta yaşlı bir adamın kalıntıları. C: H. Hung, et al. 2025.
Yeni araştırmalara göre, dünyanın bilinen en eski insan mumyaları, Güneydoğu Asya ve Çin’de 10.000 yıl önce cesetlerin dumanla kurutulmasıyla yapıldı. Bu uygulama, mumyalamanın Şili ve Mısır’da yaygın hale gelmesinden çok daha önceye tarihleniyor.
Çin, Filipinler, Laos, Tayland, Malezya ve Endonezya’da bulunan onlarca eski mezarın incelenmesi, çoğu iskeletin sıkı bir şekilde cenin pozisyonuna getirilmiş olduğunu ve gömülmeden önce uzun bir süre ateş üzerinde dumanla kurutulduğunu ortaya koydu. Araştırma PNAS dergisinde yayımlandı.
“Dumanla kurutmanın muhtemelen çürümeyi yavaşlatmanın çok ötesine geçen ruhani, dini veya kültürel anlamları vardı” diyor araştırmanın başyazarı, Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden kıdemli araştırmacı Hsiao-chun Hung.
Araştırmacılar, 4.000 ila 12.000 yıl önceye tarihlenen Çin ve Güneydoğu Asya’daki mezarlarda bulunan iskeletlerin çoğunun “hiperfleks” durumda olduğunu, yani doğal sınırlarının ötesine zorlanarak sıkıca bükülmüş pozisyonlarda olduğunu fark etmişti. 2022’de Portekiz’de bulunan benzer bir iskelet, mumyalamanın kanıtı olarak yorumlanmıştı çünkü hiperfleks haldeydi—muhtemelen vücudun çürürken kollarının ve bacaklarının doğal sınırların ötesine hareket ettirilebilmesi için bağlanmıştı.
Güney Çin’den Erken ve Orta Holosen insan mezarlarına örnekler. C: H. Hung, et al. 2025.
Ancak Güneydoğu Asya’daki bu eski mezarların çoğunda, iskeletlerde yanma izleri varken mezar çukurlarında yanma izine rastlanmadı. Bu da, cesetlerin gömülmeden önce ateş ve dumanla bir çeşit ritüel işlemden geçtiğini gösterdi.
Araştırmacılar, kemiklerin ısıya maruz kalıp kalmadığını anlamak için malzemenin iç mikro yapısını incelemeye yarayan tahribatsız bir yöntem olan X-ışını kırınımı ve kızılötesi spektroskopi kullandılar. Birçok iskeletin doğrudan yanma veya kremasyon yerine düşük şiddetli ısınma ve kurumdan kaynaklanan renk değişimi izleri taşıdığı ortaya çıktı. Bu da, cesedin dumanla kurutulmasının Güney Çin ve Güneydoğu Asya’daki tarım öncesi topluluklarda yaygın bir cenaze uygulaması olduğunu gösterdi.
Araştırmacılara göre, dumanla kurutma yöntemi bugün hâlâ Güneydoğu Asya’nın bazı bölgelerinde uygulanıyor. Ekip, 2019’da Endonezya’nın Papua bölgesine giderek Dani ve Pumo halkının ölülerini mumyalama sürecini gözlemledi. Cesetler sıkıca bağlanıyor, ateşin üzerine yerleştiriliyor ve tamamen siyaha dönene kadar dumanla kurutuluyordu. Bu gözlemlerden yola çıkan araştırmacılar, eski toplulukların da ölülerini sıkıca bağladıktan sonra uzun süre düşük ısıda dumanla kurutarak muhafaza ettiklerini sonucuna vardılar.
Güney Çin ve Endonezya’dan kısmen yanmış kemiklere sahip, aşırı bükülmüş insan kalıntısı örnekleri. C: H. Hung, et al. 2025.
Araştırmada incelenen bireylerin yalnızca kemikleri korunmuş olsa da, araştırmacılar bu kalıntıları mumya olarak kabul ediyor çünkü bu bireyler kasıtlı şekilde dumanla kurutularak mumyalanmışlardı.
Hung, “Bu eski dumanla kurutulmuş bedenler, genellikle hayal ettiğimiz mumyalardan farklı, çünkü işlemden sonra kapalı kaplarda saklanmamışlardı; bu yüzden korunmaları genellikle yalnızca birkaç on yıl ya da birkaç yüzyıl sürdü” diyor. Güneydoğu Asya’nın sıcak ve nemli ikliminde dumanla kurutmanın cesetleri korumanın en etkili yolu olduğu düşünülüyor.
Ancak bu eski avcı-toplayıcıların insan bedenini dumanlayarak koruyabildiklerini nasıl keşfettikleri hâlâ ilgi çekici bir gizem olarak duruyor. Hung, “Bedenin dumanlanmasının ilk olarak onu korumak amacıyla mı düşünüldüğünü kesin olarak söyleyemeyiz” diyor. Bunun bir ritüelin yan ürünü olarak kazara keşfedilmiş olması ya da önce hayvan etlerini tütsüleme pratiğinden yola çıkılmış olması mümkün.
Papua’daki (Endonezya) Dani halkına ait, dumanla kurutulmuş modern bir mumya. C: H. Hung, et al. 2025.
Hung, “Açık olan şu ki, bu uygulama ölülerin görünür varlığını uzattı ve ataların yaşayanların arasında somut bir şekilde kalmasına izin verdi. Bu, insan sevgisinin, hafızasının ve bağlılığının dokunaklı bir yansıması” diyor.
İki Katmanlı Göç Modeli
Bu mumyalar ayrıca Güneydoğu Asya’ya erken göçü açıklayan “iki katmanlı” modeli de destekliyor. Bu modele göre, bölgeye ilk olarak yaklaşık 65.000 yıl önce bir dalga avcı-toplayıcı göç etmişti ve bunlar, yaklaşık 4.000 yıl önce gelen Neolitik çiftçilerden ve onların gömme geleneklerinden farklıydı. Dumanla mumyalama uygulamasını kullanan bu eski avcı-toplayıcılar, Dani ve Pumo halkı gibi bugün hâlâ bu cenaze ritüelini sürdüren toplulukların ataları olabilir.
Çalışmaya dahil olmayan Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nden biyolojik antropolog Ivy Hui-Yuan Yeh, yeni bulguların bu iki katmanlı modeli desteklediğini ve Asya’daki erken insan göçü, dağılımı ve etkileşim kalıplarıyla tutarlı olduğunu söylüyor.
Bu çalışma, hem arkeolojik bulgulardan hem de Papua’daki etnografik benzerliklerden yararlanarak tarih öncesi dumanla kurutma mumyalama için bir senaryo öneriyor. Çizim, çalışma boyunca tespit edildiği gibi, dumanla kurutma mumyalamanın çok aşamalı sürecini gösteriyor. C: H. Hung, et al. 2025.
Araştırmacılar, Güneydoğu Asya’da tespit edilen hiperfleks gömülerin dumanla kurutulmuş mumyalar olarak yorumlanabileceğini ve bu mumyalamanın düşünüldüğünden çok daha eskiye ve daha geniş bir coğrafyaya yayılmış olabileceğini belirtiyor.
Hatta cesedin dumanla kurutulması uygulamasının Homo sapiens’in Afrika’dan Güneydoğu Asya’ya ilk yayılımına, muhtemelen 42.000 yıl öncesine kadar uzanabileceği ve biyolojik ile kültürel sürekliliğin derin bir kanıtı olduğu sonucuna varıyorlar.
Live Science. 15 Eylül 2025.
Makale: H. Hung, et al., (2025).,
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >