Blog
Çakmaktaþý Figürinler, Gerçek Ýnsanlarýn Ýlk Tasvirleri Olabilir
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumÇakmaktaþý Figürinler, Gerçek Ýnsanlarýn Ýlk Tasvirleri Olabilir...
Ürdün’de 9.500 yýllýk bir mezar alanýnda keþfedilen sayýsýz çakmaktaþý eser, gerçek insanlarý tasvir ediyor olabilir.
Ürdün’deki eski bir mezarlýk alanda çalýþan arkeologlar, ekipten birinin bulduðu çakmaktaþlarýndan bazýlarýnýn insanlarý temsil ediyor olabileceðini söylediðinde, baþýna güneþ geçtiðini düþündüler. Fakat þimdi yapýlan keþif, bilim insanlarýnýn Yakýn Doðu Neolitik Çaðý’na yönelik düþüncelerini deðiþtirebilir.
MÖ 7.500 yýlýna kadar uzanan 100’den fazla, görüntüsü alýþýlmýþýn dýþýnda olan çakmaktaþý eser, Ürdün’ün baþkenti Amman’ýn birkaç kilometre kuzeydoðusunda, arkeolojik bir bölge olan Kharaysin’de bulundu.
(Çatalhöyük’te 8.000 Yýllýk Kemik Figürin Bulundu)
Arkeologlar, þimdi ise bulduklarý eserlerin ilk gerçek insan tasvirleri olabileceðini ve bunlarý ata kültü amacýyla kullanmýþ olabileceklerini düþünüyor. Ayrýca bu figürinlerin, Yakýn Doðu’daki insan tasvirlerinin neden yaklaþýk 1.000 yýl kadar önce yaygýnlaþtýðýna da ýþýk tutabileceði düþünüyorlar.
Ancak bazý uzmanlar, bu girintili çýkýntýlý taþ eserlerin, ata kültü amacýyla kullanýlmasýna tamamen ikna olmamakla birlikte, bunun imkânsýz da olmadýðýný söylüyor.
Kharaysin’de kazý ekibinden biri, çakmaktaþý eserlerden birkaçýný ortaya çýkardýktan sonra bunlarýn, her biri yaklaþýk 5 cm uzunluðunda olan, kabaca iþlenmiþ insan figürleri (baþý oluþturan bir çýkýntý ve her iki tarafýnda iki çentik ile oluþturulmuþ omuz ve kalça çýkýntýlarý ile sembolize edilmiþ) olduðunu ileri sürdü.
Ýspanya Ulusal Araþtýrma Konseyi, Barselona Milà y Fontanals Enstitüsü’nden arkeolog Juan Ibáñez bu fikrin ilk önce þüpheli gülümsemelerle karþýlandýðýný söylüyor.
Ibáñez, “Ekip buna tepki gösterdi… Güneþin altýnda ne kadar uzun süre kaldýðýmla ilgili þakalar yapýldý.” diyor.
Fakat ekip, garip biçimli çakmaktaþlarýndan daha fazlasýný bulduðunda, bu fikri ciddiye almaya baþladý.
Ibáñez, “Biz onlarýn tutarlý ve daha önce bilinmeyen bir þey olduklarýný kabul ettik.” diyor.
Garip Þekilli Figürinler
Antiquity dergisinde yayýnlanan bir makalede, Ibáñez ve ekibi, kaba görünümlerine raðmen, bu çakmaktaþlarýnýn nasýl belirli insanlarýn bireysel tasvirleri olarak tespit ettiklerini açýkladý.
Araþtýrmalar, bu kendine özgü ‘keman’ formundaki tuhaf eserlerin, insanlarý açýkça tasvir eden Neolitik Yakýn Doðu heykellerinin þekillerine benzediðini gösteriyor.
Ekip, istatistiksel olarak Kharaysin’de ele geçen çakmaktaþlarýnýn ebatlarýný, birkaç kilometre uzaklýktaki Neolitik dönemden kalma bir arkeolojik alan olan Ain Ghazal’da ortaya çýkarýlan insan heykelleri ebatlarýyla karþýlaþtýrdý ve benzer keman þekillerine sahip olduklarýný gördü.
Ibáñez, “Onlarýn büyük olasýlýkla insan figürinleri olduðunu, ekibimizdeki en þüpheci arkeologlar bile kabul etmek zorunda kaldý.” diyor.
Kharaysin’deki Neolitik topluluk, kesici aletler ve kazýyýcýlar da dahil olmak üzere, taþ aletler yapmak için yaygýn olarak çakmaktaþý kullanýyordu. Ýhtimaller düþünüldüðünde, arkeologlarýn omuz ve kalça olarak yorumladýðý ikiþer çentik, çakmaktaþýný býçak sapýna baðlamak için kullanýlan çentikler olabilirdi. Bu senaryoya göre çakmaktaþlarý bir silah veya alet olarak kullanýlýyordu. Ancak, çakmaktaþý eserleri, kesim için kullanýlabilecek kenarlara sahip deðildi veya alet olarak kullanýldýðýný gösterecek bir aþýnma izi bulundurmuyordu.
Bütün bunlara ek olarak; Ibáñez, arkeologlarýn tuhaf biçimli çakmaktaþlarýný çoðunlukla insanlarýn gömüldüðü mezarlýk alanda bulduklarýný söyledi.
Kazýlar, mezarlarýn çoðunun gömü yapýldýktan sonra açýldýðýný ve bazý parçalarýn (kafa veya uzun kemik) çýkarýldýðýný gösterdi. Ýnsanlar kemikleri ölüleri gömmeden önce yaptýklarý ritüeller için kullandýlar. Ölülerini taþ kaseler, býçaklar ve diðer aletlerle birlikte gömdüler.
Ibáñez, “Figürinlerin bu ritüel gereçlerinin bir parçasý olduðunu düþünüyoruz… Muhtemelen bir tür ölenleri hatýrlama ritüelleri sýrasýnda yapýldý ve kullanýldýlar.” diyor.
Neolitik deðiþimler
Ibáñez’in açýklamalarýna göre hayvan tasvirleri erken Neolitik dönemden itibaren yaygýn olmasýna raðmen, insanlarýn tasvirleri MÖ 8.500 yýlýndan sonra yaygýnlaþtý. Kharaysin figürinleri ise bunun nedenini açýklayabilir.
Ibáñez, “Eðer figürinler ata kültünün birer kanýtýysa, bölge genelindeki ata kültünün artmasý, insan tasvirlerinin sýklaþmasýný açýklayabilir.” diyor.
Paleolitik avcý-toplayýcý insanlar daha eski dönemde insan tasvirleri (örneðin 40.000 yýl öncesine tarihlenen ‘Brassempouy Venüsü’) yarattýlar. Fakat onlarýn doðurganlýkla iliþkili semboller olduklarý ve gerçek insanlarý betimlemedikleri biliniyor. Ibáñez, “Bizim Neolitik figürlerimiz ise ölen kiþinin kültü ile iliþkili.” diyor.
Ibáñez, sosyal gruplarýn belirli bölgelerde kök saldýðý, Neolitik dönemin ilk tarým topluluklarýnda yaþayan insanlar ve ölmüþ atalarý arasýndaki iliþkinin önemli olduðunu belirtiyor.
Ürdün’ün baþka yerlerindeki Neolitik mezarlarý inceleyen, Bradford Üniversitesi’nden Karina Croucher, çakmaktaþý eserlerinin insan figürinleri olduðunu kabul ettiðini söylüyor. Ancak bu uygulamalarýn atalara ibadetten ziyade bir tür ‘ölülere yakýn olmak’ için yapýldýðýný iddia ediyor.
Ain Ghazal’daki Neolitik heykellerin çoðunun kazýlarýna öncülük eden, Nevada Üniversitesi’nden Alan Simmons ise; çakmaktaþlarýnýn, insan figürleri olarak yorumlanmasýnýn mantýklý olduðunu söylüyor. Ancak “Bu figürinlerin, ölen kiþileri hatýrlamak amacýyla kullanýlmýþ olabileceði önerisi yoruma açýk.” diye de belirtiyor.
Simmons sözlerine þu þekilde devam ediyor:”Belki de, bunlarýn Kuzey Amerika’daki Zuni’lerdeki gibi kullanýlma amacý bir simge, oyun aracý ve hatta fetiþti… Ancak bu keþfin Neolitik yaþamýn karmaþýklýðýna daha fazla derinlik kattýðýna þüphe yok.”
Live Science. 13 Temmuz 2020.
Makale: Ibáñez, J. J., Muñiz, J. R., Huet, T., Santana, J., Teira, L. C., Borrell, F., … & Iriarte, E. (2020). Flint ‘figurines’ from the Early Neolithic site of Kharaysin, Jordan. Antiquity, 1-20.
Yazar: Çaðatay Çeliktaþ
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >