Blog
Çumaþ Yerlileri 2.000 Yýl Önce Para Olarak Boncuk Kullanýyordu
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumÇumaþ Yerlileri 2.000 Yýl Önce Para Olarak Boncuk Kullanýyordu
Kaliforniya’nýn Çumaþ avcý-toplayýcýlarý tarafýndan yapýlan boncuk türlerininin karþýlaþtýrýlmasý ve ölçümü, ilginç sonuçlar verdi.
Kaliforniya yerlilerini inceleyen en deneyimli arkeologlardan biri olan Lynn Gamble, Chumash (Çumaþ) yerlilerinin en az 800 yýldýr kabuk boncuklarý para olarak kullandýklarýný biliyordu.
Ancak bazý boncuklarýn kapsamlý incelenmesi, UC Santa Barbara antropoloji profesörünü þaþýrtýcý bir sonuca götürdü: Santa Barbara’nýn Güney Merkez Sahili’nde konumlanan avcý-toplayýcýlar, 2000 yýl önce para birimi olarak iþlenmiþ boncuklar kullanýyorlardý.
Gamble, ‘’Eðer Çumaþlar, boncuklarý 2.000 yýl önce de para olarak kullanýyorsa, bu avcý toplayýcýlar ve sosyopolitik/ekonomik karmaþýklýk hakkýndaki düþüncelerimiz deðiþtirir. Bu, þu anda Amerika’nýn herhangi bir yerinde para kullanýmýnýn ilk örneði olabilir.’’ diyor.
Gamble, 1970’lerin sonlarýndan beri Kaliforniya’nýn yerli halkýný inceliyor olsa da, kabuk boncuklarýn para olarak kullanýlmasý üzerine yaptýðý araþtýrmanýn ilham kaynaðý çok uzaktan geliyor: Almanya’daki Tübingen Üniversitesi. Birkaç yýl önce oradaki bir sempozyumda sunum yapanlarýn çoðu sikkeleri ve diðer kabuk olmayan para biçimlerini tartýþtýlar. “Bazýlarý, Kaliforniyalý arkeologlarýn parayý neyin oluþturduðuna dair varsayýmlarýna þaþýrdý.” diyor Gamble.
Bunun ilgisini çekmesi üzerine, Kaliforniya’daki paranýn tanýmlarýný gözden geçirdi ve uzun süredir savunulan bazý görüþleri sorguladý. Araþtýrmasý Journal of Anthropological Archaeology’de ‘’Kaliforniya’daki kabuk boncuk paranýn kökeni ve kullanýmý’’ olarak yayýnlandý.
Gamble arkeologlarýn, boncuklarýn süs yerine para birimi olarak kullanýp kullanýlmadýðýný deðerlendirirken 4 kriter kullanmalarý gerektiðini savunuyor: Para birimi olarak kullanýlan boncuklar, dekoratif amaçlý kullanýlan boncuklardan daha emek vererek yapýlmýþ olmalýdýr, yüksek düzeyde standart boncuklar muhtemelen para birimidir, daha büyük göz alýcý boncuklar dekoratif olarak kullanýlmýþ olmalýdýr ve para birimi olarak kullanýlan boncuklar yaygýn olarak daðýlmýþtýr.
Gamble, ‘’Daha sonra Kaliforniyalý arkeologlar tarafýndan 40 yýldan fazla bir süredir para birimi olarak kabul edilen boncuklarý yaygýn olarak kullanýlan baþka bir tür boncukla karþýlaþtýrdým. Örneðin, San Francisco Körfez Bölgesi’nde bir bireyin yanýnda on binlerce boncuk bulundu. Dairesel boncuk olarak bilinen bu boncuk türü birden fazla veri kaynaðýna göre, en azýndan hepsi olmasa da bazýlarý Point Conception’ýn güneyinde ve muhtemelen kuzey Santa Barbara’da üretildi.’’ diyor.
‘’Bu eski boncuklar, 1000 yýl sonra gelenlerden daha fazla olmasa da standart hale gelmiþti. Bunlarýn ayrýca Kaliforniya ve ötesinde ticareti de yapýldý. Farklý boncuk türleri arasýnda ufak tefek ölçümlerin karþýlaþtýrýlmasý ile, bunlarýn muhtemelen para birimi olarak kullanýldýklarý ve düþündüðümüzden çok daha önce yapýldýðý anlaþýldý.’’ diye ekliyor Gamble.
Gamble’ýn belirttiði gibi, kabuk boncuklar Kaliforniya’da 10.000 yýldan fazla bir süredir kullanýlýyor ve bu boncuklardan bazýlarýnýn, özellikle de son 3000-4000 yýlda kuzeydeki Manþ Adalarý’nda üretildiðine dair kapsamlý kanýtlar var. Kanýtlar arasýnda, delici uçlar gibi kabuk boncuk yapmak için kullanýlan aletler ve adadaki arkeolojik alanlarýn yüzeyinde çok fazla kabuk var.
Ek olarak, uzmanlar San Francisco Körfez Bölgesi’nde bulunan kabuk boncuklarýn izotopik incelenmesinin sonucu olarak boncuklarýn Point Conception bölgesinin güneyinden geldiðini belirtiyorlar.
Gamble, ‘’Kaliforniya yerlilerinin, erken Avrupa temaslarýnda, kolay bozulan yiyecekler de dahil olmak üzere birçok tür ürün için ticaret yaptýðýný biliyoruz. Kabuk boncuklarýn kullanýlmasý, bu geniþ alýþveriþin aðýný þüphesiz büyük ölçüde kolaylaþtýrdý.’’ diyor.
Gamble’ýn araþtýrmasý sadece Amerika’daki paranýn kökenini deðiþtirmekle kalmýyor, ayný zamanda tarih öncesinde ‘’sofistike’’ toplumlarý neyin oluþturduðunu sorgulamaya çaðýrýyor. Çumaþlar tarýmcý olmayan avcý toplayýcýlar olduklarý için, ilk Ýspanyol sömürgecileri geniþ Çumaþ ticaret aðlarýna ve ticaretine þaþýrsalar bile, paraya ihtiyaç duymadýklarý düþünülüyordu.
Bronz Çaðý boyunca Avrupa’da para üzerine yapýlan son araþtýrmalar, paranýn orada 3500 yýl önce kullanýldýðýný gösteriyor. Gamble için, bu ve Çumaþ örneði çok önemli. Çünkü iktisatçýlar ve bazý arkeologlar arasýnda sözde ‘’ilkel’’ toplumlarýn ‘’ticari’’ ekonomilere sahip olamayacaðýna dair ýsrarcý bakýþ açýsýna meydan okuyan bir düþünce.
Gamble, ‘’Hem karmaþýk hem de ilkel terimleri fazlasýyla güçlü, ancak bu terimlerden kaçýnmadan da konuyu ele almak zor. Hem Çumaþ, hem de Bronz Çaðý örneðinde, standartlar paranýn tanýmlanmasý açýsýndan bir anahtar. Kaliforniya’daki paranýn kökeni hakkýndaki makalem, yalnýzca paranýn kullanýldýðý tarihi Kaliforniya’da 1000 yýl daha öncesine itmekle kalmýyor, ayný zamanda paranýn genellikle ‘’medeniyetler’’ olarak tanýmlanan eyalet dýþý toplumlar tarafýndan kullanýldýðýna dair kanýt saðlýyor.’’
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >