Blog
Gizli Demir Çağı Hazinesi İsveç'i Antik Baltık-İber Ticaret Yollarına Bağlıyor
Kurşun izotop analizi, Tunç Çağı'nda İskandinavya'ya bakır tedarik eden İberya madenlerinin, Roma Öncesi Demir Çağı'na (MÖ 500-MS 0) kadar bakır ihraç etmeye devam ettiğini göstermektedir.
www.arkeonews.com
Arkeologlar, İsveç’in ilk tam plano-konveks külçesini keşfettiler ve gelişmiş kimyasal ve izotopik analizler yoluyla İber Yarımadası, İskandinavya ve Baltık Denizi arasındaki Demir Çağı deniz ticaret bağlantılarını ortaya koydular.
Keşif, Halland Bölgesi, Särdal'da , yerel bir ailenin bahçelerinde bir çit direği kazarken ortaya çıkardığı 1,2 kilogramlık külçede gerçekleşti. Başlangıçta Tunç Çağı'na ait olduğu düşünülen eser, arkeolojik bir bağlamı olmadığı için uzmanları şaşırttı. Göteborg Üniversitesi Tarih Çalışmaları Bölümü'nden araştırmacılar, yaşını ve kökenini belirlemek için kurşun izotop ve element analizleri yürüterek ayrıntılı bir araştırma başlattı.
Çalışmayı yöneten arkeolog Dr. Serena Sabatini, "Şekli ve boyutu nedeniyle başlangıçta bunun bir Tunç Çağı eseri olduğunu varsaydık," dedi. "Ancak külçenin, Demir Çağı ve sonraki dönemlere özgü bir bakır-çinko-kalay-kurşun alaşımı olduğu ortaya çıktı."
Bazen “çörek külçeleri” olarak da adlandırılan plano-dışbükey külçeler, Tunç ve Demir Çağları boyunca Avrupa ve Akdeniz’de taşınabilir metal birimler olarak yaygın olarak kullanılmıştır. Bu tür buluntular Güney Avrupa’da yaygın olsa da, İsveç’te eksiksiz bir örneğin doğrulanması ilk kez gerçekleşmiştir .
İşbirliği Daha Büyük Bir Resmin Kilidini Açar
İsveçli ekip, bulgularını, Polonya'nın kuzeydoğusundaki Ilawa Göller Bölgesi'nde bulunan çubuk şeklindeki külçe yığınlarını inceleyen Polonyalı araştırmacıların bulgularıyla karşılaştırdığında, çarpıcı bir benzerlik ortaya çıkardı. Her iki eser de aynı kuaterner alaşımdan yapılmıştı ve Tunç Çağı'ndan beri bakır, gümüş ve kurşun çıkarılan bir bölge olan güneybatı İspanya'nın İberya Pirit Kuşağı'ndaki bakır cevheri yataklarına dayanıyordu.
Sabatini, "Ağ kurma ve uluslararası iş birliği çok önemli," diye vurguladı. "İzotopik verileri tarihsel ve arkeolojik bilgilerle birleştirerek, bu eşsiz bulguyu daha geniş bir bağlamda ele alabildik. Polonyalı meslektaşlarımız olmasaydı, bu sonuçlara ulaşamazdık."
Antik Ticaret Yollarının İzlenmesi
Kurşun izotop analizi, Tunç Çağı'nda İskandinavya'ya bakır tedarik eden İberya madenlerinin, Roma Öncesi Demir Çağı'na (MÖ 500-MS 0) kadar bakır ihraç etmeye devam ettiğini göstermektedir. Külçenin İsveç'in batı kıyısına yakın denizdeki keşif konumu, Geç Tunç Çağı'nda kurulan ticaret yollarının yüzyıllar boyunca aktif kaldığını ve İberya'yı İskandinavya ve Baltık'a bağladığını göstermektedir.
Bu bulgu, Güney İskandinavya'nın Atlantik ve Baltık deniz ağlarına derinlemesine entegre olduğu, yalnızca mal alışverişinde bulunmakla kalmayıp aynı zamanda kültürel uygulamaları, teknolojileri ve hatta cenaze törenlerini de paylaştığı yönündeki önceki hipotezleri güçlendiriyor.
Kuzeydoğu Polonya'daki Ilawa Lakeland bölgesinden çubuk külçeleri. Kaynak: Sabatini ve diğerleri, 2025, Arkeoloji Bilimi Dergisi: Raporlar
Bilimsel Yöntemler Yeni Görüşlere Yol Açıyor
Çalışmada, külçenin mikro yapısını ve alaşım bileşimini analiz etmek için Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM-EDS) ve Endüktif Eşleşmiş Plazma Kütle Spektrometrisi (ICP-MS) gibi gelişmiş arkeometalurji teknikleri kullanıldı. Bu testler, kazara kirlenme yerine yüksek saflıkta ve kasıtlı alaşımlama uygulamalarını ortaya koydu.
2013-2015 yılları arasında Ilawa ve Lanioch'ta keşfedilen Polonya külçeleri de aynı yöntemlerle incelendi ve kimyasal ve izotopik olarak homojen bir gruba ait oldukları doğrulandı.
Sabatini, "Sonuçlarımız, bu eserlerin Demir Çağı'nda dolaşımda olan hazır alaşım külçelerini temsil ettiğini gösteriyor," dedi. "Kuzey Avrupa genelinde karmaşık ve birbirine bağlı bir metal ticaret sisteminin somut kanıtlarını sunuyorlar."
İzole Bulguların Yeniden Tanımlanması
Geleneksel olarak, Särdal külçesi gibi izole buluntular, arkeolojik bağlam eksikliği nedeniyle yorumlanması zor kabul edilir. Bu çalışma, kimya, jeoloji ve arkeolojiyi birleştiren çok disiplinli bir yaklaşımın, bu buluntuların hikâyelerini açığa çıkarabileceğini göstermektedir.
Sabatini, "Bu sonuçlar, tek buluntuların derinlemesine incelendiğinde antik ekonomiler ve uzun mesafeli ticaret konusundaki anlayışımıza önemli katkı sağlayabileceğini gösteriyor" diye ekledi.
Kuzey Avrupa'nın Erken Küreselleşmesine Bir Bakış
Bu keşif, metalin geniş mesafeler kat ederek dolaştığı ve İspanya'daki madencilik merkezlerini İskandinavya ve Baltık ülkelerindeki seçkin topluluklarla birbirine bağladığı Kuzey Avrupa'daki erken küreselleşme dönemini gözler önüne seriyor. Bu araştırma, Demir Çağı tarihindeki boşlukları doldurmanın yanı sıra, bilim insanları arasında veri paylaşımının değerini de ortaya koyuyor.
Düz-dışbükey külçeler şu anda Halland Kültür Tarihi Müzesi koleksiyonunun bir parçasıdır ve Polonya çubuk külçeleri Olsztyn'deki Warmia ve Masuria Müzesi'nde sergilenmektedir.
Göteborg Üniversitesi
Sabatini, S., Nordvall, L., Nowak, K., Stos-Gale, Z., Oudbashi, O., Sobieraj, J., Karasinski, J. ve Wranning, P. (2025). Atlantik ve Baltık Denizi arasındaki Demir Çağı metal ticareti: İsveç'te bulunan ilk tam plano-dışbükey külçeden ve kuzeydoğu Polonya'daki Ilawa Gölleri'nden külçe çubuklarından yeni bilgiler. Arkeolojik Bilimler Dergisi: Raporlar, 66, 105312.
Kapak Görseli Kaynağı: İsveç, Halland, Särdal'dan düz-dışbükey külçe. Kaynak: Sabatini ve ark., 2025, Arkeoloji Bilimi Dergisi: Raporlar
By Oğuz Büyükyildirim
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >