Blog

Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý 2016 programý kapsamýnda açýklanan listede; Hasankeyf Antik Kenti Avrupa’nýn büyük tehlike altýndaki 14 Kültürel Miras Alaný arasýnda gösterildi.

Europa Nostra ile Avrupa Yatýrým Bankasý Enstitüsü tarafýndan gerçekleþtirilen panelde, Avrupa’da tarihi deðeri ve altýnda bulunduðu tehlike göz önüne alýnarak 14 kültürel miras alaný belirlendi. Listede Türkiye’den Hasankeyf bulunuyor. Geçmiþi 12.000 yýl önceye uzanan ve birçok medeniyete ev sahipliði yapmýþ olan Hasankeyf, 50 yýllýk ömrü olan Ilýsu Barajý ile sular altýnda kalacak.

7 kültürel miras alanýndan oluþan nihai liste ise 16 Mart’ta Venedik’te düzenlenecek olan etkinlikle açýklanacak.

Kültür Bilincini Geliþtirme Vakfý tarafýndan yapýlan açýklamada; hem listede yer alan Kültür Varlýklarýna hem de konu ile ilgili detaylý bilgiler aktarýldý. Açýklamanýn bazý önemli kýsýmlarý þu þekilde:

“14 anýt eser ve miras alanýndan oluþan kýsa liste belirlenirken taþýdýklarý olaðanüstü kültürel deðerin yaný sýra karþý karþýya olduklarý büyük tehlike göz önüne alýnmýþtýr. Ayrýca kamu ve özel sektörden çeþitli paydaþlarýn bu varlýklarýn kurtarýlmasý konusundaki kararlýlýðý ve yerel topluluklarýn katýlýmý da esas alýnmýþtýr. Bu alanlarýn bulunduklarý konumda bölgesel ölçekte sürdürülebilir kalkýnma için bir kaynak oluþturma ve yönlendirici olma açýsýndan taþýdýðý potansiyel de kýsa listenin þekillendirilmesinde rol oynayan bir baþka önemli kriterdir.

2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programý için adaylar Europa Nostra’nýn Avrupa’nýn dört bir yanýndaki üyelerden ve iliþkili kuruluþlardan oluþan geniþ aðýnýn bir parçasý olan sivil toplum kuruluþlarý ve kamu kurumlarý tarafýndan gösterilmiþtir. On dört miras alanýndan oluþan kýsa liste Tarih, Arkeoloji, Mimarlýk, Koruma, Proje Analizi ve Ekonomi alanlarýnda uzmanlar tarafýndan þekillendirilmiþtir. 7 kültürel miras alanýndan oluþan nihai liste ise Europa Nostra Yönetim Kurulu tarafýndan belirlenecektir.

‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programý, Avrupa Yatýrým Bankasý Enstitüsü’nün kurucu ortaklýðý ve Avrupa Konseyi Kalkýnma Bankasý’nýn baðlý ortaklýðý ile Europa Nostra tarafýndan Ocak 2013’te baþlatýlmýþtýr. Program, ABD Doðal ve Kültürel Çevreyi Koruma Örgütü’nün (US National Trust for Historic Preservation) yürüttüðü bir projeden ilham alýnarak oluþturulmuþtur. ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programý finansman saðlama amacýný taþýmamaktadýr. Programýn amacý eyleme geçilmesini hýzlandýrmak ve “örnek olmanýn gücünü ” sergilemektir.

Europa Nostra’nýn ‘Mainstreaming Heritage’ adlý 3 yýllýk Að Oluþturma Projesinin parçasý olan ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programý, Avrupa Birliði’nin Yaratýcý Avrupa (Creative Europe) programý tarafýndan desteklenmektedir.”

Avrupa’nýn büyük tehlike altýndaki 14 Kültürel Miras Alaný Listesi

• Ermenistan’daki Ererouyk Arkeolojik Sit Alaný ve Ani Pemza köyü

Türkiye-Ermenistan sýnýrý yakýnýndaki kayalýk bir düzlükte bulunan Ererouyk bir zamanlar bölgenin en önemli ibadet merkezleri arasýndaydý. Geride býraktýðýmýz 20 yýl içinde bazý restorasyon çalýþmalarý yapýlmýþ olsa da 6. yüzyýldan kalma bu bazilika halen büyük risk altýndadýr. Bazilikanýn çevresindeki arkeolojik sit alaný ise henüz üzerinde kapsamlý bir çalýþma yapýlamadan yok olup gitme tehlikesiyle karþý karþýyadýr. Alaný 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösteren Ýtalya’daki Ermeni Kültürünü Araþtýrma ve Belgeleme Merkezi (Centre of Studies and Documentation of Armenian Culture – CSDCA), bu kültürel miras alanýnýn araþtýrýlmasý ve onarýlmasý için disiplinlerarasý bir proje yapýlmasýný ve Arpaçay Nehri boyunca bir arkeolojik park oluþturulmasýný önermektedir. 1926’da inþa edilen ve bazilikadan birkaç yüz metre uzaklýkta bulunan Ani Pemza köyü, bir kültür turizmi merkezi olarak iþlev yaparak bölgedeki sosyoekonomik canlanmaya katkýda bulunabilir.

• Belçika Brüksel’deki Adalet Sarayý

Belçika’nýn yüksek mahkemelerine ev sahipliði yapan Adalet Sarayý 19. yüzyýlýn ikinci yarýsýnda Avrupa’da inþa edilmiþ en büyük yapýdýr. Belçikalý mimar Joseph Poelaert tarafýndan tasarlanan ve eklektik bir mimari tarza sahip olan bu yapý dönemin en ileri endüstriyel demir teknolojileri kullanýlarak inþa edilmiþtir. Üstün mimari, tarihi ve kamusal deðerine raðmen yapýya hak ettiði deðer verilmemiþtir. 30 yýl kadar önce binanýn ön cephesine ve galerisine kurulan iskele zaman içinde paslanmýþ ve kullanýlamaz hale gelmiþtir. Saray büyük oranda boþtur ve adli faaliyetler için bitiþik binalardan ofisler kiralanmaktadýr. Saray, Taþýnmaz Kültür Varlýklarý (Patrimoine Culturel Immobilier) tarafýndan 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösterilmiþtir. 2016 Dünya Anýtlar Takip Listesi’nde de yer alan yapýnýn onarýlmasý için geniþ kapsamlý ulusal ve uluslararasý teknik bilgi ve destek gerekmektedir.

• Estonya Tallinn’deki Patarei Hisarý

1840’ta inþa edilen Patarei Hisarý, Estonya’da klasik tarza sahip en büyük savunma yapýsýdýr. Hisar, 1920 ile 2005 yýllarý arasýnda siyasi mahkûmlarýn tutulduðu bir hapishane olarak kullanýlmýþtýr. Günümüzde ise hem Komünist rejime hem de Nazi rejimine karþý sergilenen direniþi hatýrlatan bir mekan ve güçlü bir semboldür. Sert iklim þartlarý ve bakýmsýzlýk nedeniyle hýzla yaþanan yýpranma yapýnýn karþý karþýya olduðu en büyük tehlikedir. Hisarýn bazý bölümleri güvenlik nedeniyle kapatýlmýþtýr. 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programý için yapýyý aday gösteren Estonya Kültür Varlýklarý Derneði (Estonian Heritage Society) bu büyük yapýnýn yenilenmesini ve bir müze kompleksi, yaratýcý sektörler tarafýndan kullanýlan bir merkez, otel veya ofis ve konut olarak yeniden kullanýlmasýný önermektedir. Patarei, Tallinn Deniz Uçaðý Limaný (2013’te AB Kültürel Miras Ödülü/Europa Nostra Ödülü kapsamýnda Büyük Ödüle layýk görülmüþtür), Tallinn Tarihi Kent Merkezi ve Helsinki’deki Suomenlinna Hisarý ile birlikte Baltýk Denizi Bölgesi’nde çok sayýda turistin ilgisini çeken bir adres olma potansiyelini taþýmaktadýr.

• Finlandiya’daki Helsinki-Malmi Havalimaný

1930’lu yýllarýn ortasýnda iþlevselci mimari anlayýþýyla inþa edilen Helsinki-Malmi Havalimaný, dünyada 2. Dünya Savaþý öncesinde inþa edilen ve halen kullanýmda olan iyi korunmuþ uluslararasý havalimanlarý arasýnda yer almaktadýr. Yýlda yaklaþýk 40.000 uçaðýn iniþ yaptýðý havalimaný Helsinki‐Vantaa Uluslararasý Havalimaný’nýn ardýndan Finlandiya’nýn en yoðun havalimanýdýr. Düzenli bakým yapýlmasý sayesinde terminal ve hangar yýllar geçmesine raðmen çok iyi durumdadýr. Ancak havalimaný yeni bir imar projesi nedeniyle tehlike altýndadýr. Helsinki Belediyesi’nin Yeni Ýmar Planý kapsamýnda 2020’li yýllarýn baþýnda alanda yeni konut bölgelerinin inþa edilmesi öngörülmektedir. Europa Nostra Finlandiya tarafýndan desteklenen Malmi Havalimanýný Yaþatma Derneði (Friends of Malmi Airport – FoMA) havalimanýný 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday göstermiþtir ve havalimanýnýn ticari bir liman olarak kullanýlmaya devam etmesini veya baþka bir kullaným verilerek korunmasýný önermektedir

• Fransa Dieppe’deki Colbert Döner Köprüsü

Eyfel Kulesi’yle ayný dönemde ayný yapý yöntemleri ve malzemeleri (demir) kullanýlarak inþa edilen Colbert Köprüsü Avrupa’da halen orijinal hidrolik mekanizmasýyla kullanýlmakta olan son büyük döner köprüdür. Köprüden her gün 12.000 araç ve 1.800 yaya geçmektedir. 2014’te, köprünün sahibi olan Dieppe Köprü Ortaklýðý Birliði (Syndicat Mixte du Port de Dieppe – SMPD), 1889’da inþa edilen köprünün yerine yeni bir yapý yapýlmasýna karar vermiþtir. Buna karþýlýk, Dieppe’deki Colbert Köprüsü Koruma Komisyonu (Colbert Bridge Protection Committee) köprünün restore edilmesinin teknik ve ekonomik olarak mümkün olduðunu ortaya koymanýn yaný sýra bu restorasyon çalýþmasýnýn SMPD tarafýndan önerilen plandan çok daha az maliyetle gerçekleþtirilebileceðini göstermiþtir. Köprüyü 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösteren Kültür Varlýklarý Derneði (Fondation du Patrimoine), köprünün restore edilmesini ve dönme mekanizmasýnýn modern hale getirilmesini önermektedir.

• Almanya Divitz’deki Þato

Schloss Divitz, Almanya’nýn kuzeyinde bulunan hendekle korunan tarihi bir þatodur. Þatonun günümüze kalan en eski kýsýmlarý 15. yüzyýlda inþa edilmiþtir ve yapýnýn mevcut görünümü 1785’ten 1850’ye dek süren restorasyonlar sonucu ortaya çýkmýþtýr. 12 hektarlýk bahçe 19. yüzyýl peyzaj mimarisini temsil eden bir örnektir. Yýllarca bakýmsýz kalan yapý oldukça kötü durumdadýr. Almanya Federal Hükümeti Kültür ve Basýn Komisyonu (Federal Government Commissioner for Culture and the Media – BKM) tarafýndan yaptýrýlan kavramsal bir çalýþmaya göre Divitz’deki Þato ulusal ölçekte önem taþýyan bir anýt eserin sahip olmasý gereken tüm karakteristiklere sahiptir ve bu nedenle en kýsa sürede yenilenmesi gereklidir. Çalýþmada alanýn restore edilmesi ve içinde bir müze, otel ve yazlýk tiyatro barýndýran “günübirlik gezi amaçlý bir þato ” olarak kullanýlmasý önerilmektedir. Þato, Europa Nostra Almanya tarafýndan programa aday gösterilmiþtir.

• Yunanistan Sakýz Adasý’ndaki Kampos Bölgesi

Sakýz Adasý’nda bulunan Kampos bölgesi kentin sýnýrlarý içinde yer alan ve Bizans, Genova ve yerel mimari tarzlarýnýn ve bunlarýn etkilerinin bir arada görüldüðü yarý kýrsal bir alandýr. Bölge, üzerinde bostanlarýn (tipik tarýmsal kültürel ekosistemler), malikanelerin ve kiliselerin bulunduðu 200 arsadan oluþmaktadýr. Mevcut kent dokusunu 14-18. yüzyýllardan kalma yapýlarýn yaný sýra 20. yüzyýlýn baþýnda inþa edilmiþ neoklasik yapýlar oluþturmaktadýr. Alan, arsa sahiplerinin gerekli bakýmý yapacak kaynaklara sahip olmamasý ve 2008’de hazýrlanan Sakýz Adasý Kent Planý ile önerilen uyumsuz kullanýmlar ve hükümler nedeniyle ciddi tehdit altýndadýr. Elliniki Etairia ‐ Doðal ve Kültürel Miras Derneði (Elliniki Etairia ‐ Society for the Environment and Cultural Heritage) ve Sakýz Adasý Kampos Bölgesi’ni Yaþatma Derneði (The Society of Friends of the Kampos of Chios) ortak bir þekilde Kampos bölgesini 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday göstermiþ ve alanýn korunmasý ve daha iyi bir duruma getirilmesi için bir takým önerilerde bulunmuþtur.

• Ýtalya’daki Venedik Lagünü

550 km²’lik bir alaný kaplayan Venedik Lagünü Avrupa’daki en ünlü lagündür ve Akdeniz’deki ekosistemler arasý geçiþ bölgelerinin en önemlilerinden biridir. Lagün çeþitli AB mevzuatý ve ulusal yasalar ile korunmaktadýr ve 1987’de Venedik kentiyle birlikte UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alýnmýþtýr. Tüm bunlara raðmen, özellikle büyük konteynerler ve kruvaziyer gemileri nedeniyle artan trafik yoðunluðu, kanal diplerinin daha derin hale gelecek þekilde temizlenmesi, deniz yataðýnda ve tuzlu bataklýklarda görülen erozyon, kirlilik ve endüstriyel balýkçýlýk gibi faktörler lagünün karþýsýndaki en büyük riskler arasýndadýr. Bu faktörler, lagünün bütünlüðünü ve varlýðýný tehlikeye atarak tarihi Venedik kentini de büyük bir riskle karþý karþýya býrakmaktadýr. Venedik Lagünü, lagünün gerektiði gibi korunmasý için kýsa ve uzun vadeli bir dizi önlem alýnmasýný öneren Italia Nostra tarafýndan 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösterilmiþtir.

• Hollanda’daki Rijswijk Þatosu

Groessen köyünün yakýnýnda yer alan Rijswijk Þatosu 14. yüzyýldan kalma bir malikanedir. 19. yüzyýlda oldukça deðiþtirilmiþ olmasýna raðmen kalýn duvarlar, kule kalýntýlarý, kemerli bodrum ve merdivenler gibi orijinal özelliklerinden bazýlarý günümüze dek korunmuþtur. Þato 1966’da Ulusal Anýt Eser olarak tescillenmiþtir. Ancak son yýllarda koruma açýsýndan durumu oldukça kötüye gitmiþtir. Hollanda Hükümeti, 2012’de þatonun bulunduðu alanýn ortasýndan geçerek bu kültürel miras alanýný ortadan kaldýracak bir otoyolun inþa edilmesinin planlandýðýný duyurmuþtur. Þatoyu ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösteren Bond Heemschut adlý kuruluþ otoyol güzergahýnýn deðiþtirilmesi ve bu sayede Rijswijk Þatosu’nun korunup onarýlarak þatoya otoyol projesiyle uyumlu bir kullaným verilmesi gerektiðini savunmaktadýr. Malikane eðlencelik faaliyetlere yönelik bir tesis ve/veya küçük bir müze olarak kullanýlma potansiyeline sahiptir.

• Norveç Oslo’daki Y Bloku

Bir araya gelerek bir bina grubu oluþturan H Bloku (1958) ve Y Bloku (1969) Norveçli mimar Erling Viksjø tarafýndan tasarlanmýþtýr ve Norveç’teki modern mimari tarzý yansýtan en önemli yapýlardýr. Yapýlarýn inþasýnda da eþsiz bir teknik kullanýlmýþtýr. Y Bloku Pablo Picasso tarafýndan yapýlan duvar resimleriyle de meþhurdur. Hükümet Binalarý 22 Temmuz 2011 tarihindeki terörist saldýrýda hedef alýnan yerler arasýnda yer almýþtýr. Mevcut alanda bir imar projesi uygulamaya karar veren Norveç Hükümeti, Y Bloku’nu yolun üzerinde konumlandýðý ve güvenlik açýsýndan büyük bir tehdit oluþturduðu gerekçesiyle yýkmaya karar vermiþtir. Yapý, Hükümet Binalarý Bölgesi’nde güvenliðin artýrýlmasýnýn mümkün olduðunu ve böylece Y Bloku’nun korunabileceðini savunan Norveç Tarihi Anýt Eserleri Koruma Derneði (Fortidsminneforeningen), tarafýndan 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösterilmiþtir.

• Portekiz Lizbon yakýnlarýndaki Valflores Sarayý ve Malikânesi

Valflores Sarayý (1558) Portekiz’deki 16. yüzyýl konut mimarisini yansýtan baþarýlý bir örnektir ve Rönesans karakteristiklerini taþýmasý nedeniyle bu dönemde inþa edilen yapýlar arasýnda ender rastlanan bir yapýdýr. 4,5 hektarlýk bir alan üzerinde bulunan saray, Tejo Nehri’nin aðzýnda yer alan Santa Iria de Azoia kasabasýna yakýnlýðýyla da dikkat çekmektedir. Saray Kamu için Yararlý Bir Kültür Varlýðý olarak tescillenmiþ olmasýna raðmen bugün oldukça kötü durumdadýr. On adet kemerin çoðu ve güney cephede bulunan sundurmadaki Toskana düzeni çökmüþtür. Tarihi bahçenin ve alanda bulunan su kemerinin de acilen onarýlmasý gerekmektedir. Saray ve malikane Ulusal Kültür Merkezi (Centro Nacional de Cultura) tarafýndan 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösterilmiþtir. Bu kültür mirasý restore edilerek bir el sanatlarý okulu ve küçük bir müze barýndýran bir kültür merkezi olarak iþlevlendirilebilir ve böylece sosyokültürel bir bütünlük saðlanmasýnýn yaný sýra sarayýn bölgedeki kentsel geliþme kapsamýnda konumlandýrýlmasý da baþarýlabilir.

• Ýspanya Ekstremadura’daki Padovalý Aziz Antuan Manastýrý

Garrovillas de Alconétar köyü yakýnýnda bulunan Padovalý Aziz Antuan Fransiskan Manastýrý yüzyýllar boyunca Batý Ýspanya’nýn dini ve kültürel merkezi olarak iþlev görmüþtür. 15. yüzyýlýn sonunda inþa edilen ve 17. yüzyýlýn ortalarýnda büyük onarýmlar geçirerek geniþletilen manastýrýn bünyesinde Gotik bir kilise ve bir Rönesans manastýrý bulunmaktadýr. Manastýr, 1991’de Kültürel Miras Varlýðý olarak tescillenmiþ olmasýna karþýn günümüzde üzüntü verici durumdadýr. Manastýr, deneyimli uzmanlar tarafýndan yürütülen ve gönüllü çalýþmalara dayanan bir acil müdahale planý ortaya koyan Hispania Nostra tarafýndan 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösterilmiþtir. Hispania Nostra tarafýndan önerilen plan kapsamýnda, manastýrý programa aday gösteren kuruluþ farklý kademelerdeki kamu kurumlarýnýn anýt eserin restore edilmesi için harekete geçirmeye ek olarak ülke genelinde benzer durumdaki eserler için bir örnek teþkil etmeyi hedeflemektedir.

• Türkiye’deki Hasankeyf antik kenti ve çevresi

12.000 yýllýk Hasankeyf yerleþimi Türkiye’nin güneydoðusunda Fýrat Nehri’nin kýyýsýnda yer almaktadýr. Neolitik maðaralardan Roma kalýntýlarýna ve Orta Çað anýtlarýna kadar pek çok esere ev sahipliði yapan Hasankeyf eþi bulunmaz bir müzedir. Ilýsu Hidroelektrik Santrali projesinin planlandýðý gibi uygulanmasý durumunda, Hasankeyf’in yüzde 80’i barýndýrdýðý inanýlmaz zengin, çok kültürlü tarihi deðere ve mirasa karþýn sular altýnda kalacaktýr. Buna raðmen antik kentteki eserlerin taþýnmasý ve korunmasý için uluslararasý ölçekte onaylanmýþ bir plan bulunmamaktadýr. Acil olarak yapýlmasý gereken ilk iþ koruma ile sürdürülebilir kalkýnma arasýndaki dengeyi gözeten baðýmsýz bir stratejik planýn oluþturulmasýdýr. Hasankeyf, yürüttüðü kampanya ulusal ve uluslararasý pek çok kuruluþ tarafýndan destek gören Kültür Bilincini Geliþtirme Vakfý tarafýndan 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültür Varlýðý’ programýna aday gösterilmiþtir.

• Birleþik Krallýk Edinburgh’daki Mavisbank Evi

Ýskoç mimar William Adam ve evin sahibi Penicuik Sörü John Clerk tarafýndan tasarlanan Mavisbank (1726), Ýskoçya’daki erken dönem 18. yüzyýl mimarisinin en önemli örnekleri arasýnda yer almaktadýr. Sýradýþý güzellikte bir görüntü oluþturan bir merkez blokuna ve iki yan kanada sahip olan yapý, esasen Palladyanizm akýmý Kuzey Avrupa koþullarýna göre uyarlanarak inþa edilen bir villadýr. Taþýdýðý tarihi ve mimari öneme raðmen, Mavisbank Evi uzun süredir bakým görmemiþtir ve yýkýlma riskiyle karþý karþýyadýr. Yapýnýn Mavisbank Trust tarafýndan 2016 yýlý ‘Büyük Tehlike Altýndaki 7 Kültürel Varlýk’ programýna aday gösterilmesiyle birlikte ilgili yetkililerin mülkiyet ve eriþim konusundaki zorlu sorunlarý çözmeye odaklanacaklarý ve kuruluþun binayý halka hizmet veren bir tesis olarak restore etmek üzere ekonomik açýdan uygulanabilir bir çözüm bulmaya yönelik çalýþmalarýna devam edebileceði umut edilmektedir.

Arkeofili.com