Blog
Homo sapiens, Salgýnlarý Atlatabilecek Adaptasyona Sahip
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumHomo sapiens, Salgýnlarý Atlatabilecek Adaptasyona Sahip
COVID-19 salgýný “normal” olarak düþündüðümüz þeyi yeniden tanýmlarken, arkeoloji, türümüzün müthiþ adaptasyonu hakkýnda teselli veriyor.
Flinders Üniversitesi’nden arkeolog ve tarihçi Dr. Ania Kotarba, geçmiþte Homo sapiens’i tehdit eden aþýrý olaylarýn, toplumun (ve ekonominin) tekrar kalkýnabileceðine dair kanýtlar sunduðuna dikkat çekiyor.
Kotarba, eski uluslararasý ticaret yollarýný ve aþýrý deðiþimlere karþý insan adaptasyonunu inceleyerek geçmiþteki küresel baðlantýyý araþtýrýyor.
Kotarba, ilk olarak antik dünyada kentleþme, nüfus artýþý ve proto-küreselleþme süreçlerinin bulaþýcý hastalýk ve salgýnlara izin verdiðini söylüyor. Bunlar genellikle þaþýrtýcý bir þekilde ekonomiyi güçlendirmiþti.
(Ýnsanlýk Tarihinin Seyrini Deðiþtiren 11 Salgýn Hastalýk)
Dr. Kotarba, “1300’lerde Avrupa ve Yakýn Doðu nüfusunun dörtte bir veya daha fazlasýný öldürdüðünü düþündüðümüz Kara Ölüm, aslýnda uzun vadede, iþçi sýnýflarý için yaþam ve çalýþma koþullarýnda iyileþtirmeler saðladý, pazarlar yarattý ve ekonomiyi canlandýrdý.” diyor.
Arkeolojik kanýtlar, eski salgýn hastalýklarýn kentsel yaþamýn temelleriyle baþladýðýný ve eski küresel ekonominin ortaya çýkýþý ile yoðunlaþtýðýný gösteriyor.
“Bulaþýcý hastalýklarýn arkeolojik olarak yaygýn olduðunu bildiðimiz ilk dönem, küçük avcý-toplayýcý gruplarýn daha yerleþik bir yaþama geçtiði Neolitik dönemdi. Ýlk kalýcý büyük yerleþimler ve kentleþmeye geçiþ, birbirleriyle ve atýklarla beslenen yeni evcil hayvanlarýyla yakýn evlerde yaþayan insanlarýn sayýsýný artýrdý.”
“Bu durum, bubonik vebalar gibi zoonotik (hayvan kaynaklý) hastalýklarýn ilk defa geniþ çaplý yayýlmasýna izin verdi. Ancak ilk zoonotik hastalýklar, en eski atalarýmýz Australopitecus Africanus’tan birinde, yaklaþýk 2,8 milyon yýl öncesindeki iskeletlerde görülebilir.”
“Arkeoloji, hem modern hem de arkaik insanlarýn bununla milyonlarca yýldýr uðraþtýðýný ve daha modern benzeri yaþam tarzlarýna doðru ilerledikçe salgýn hastalýklarýn daha da arttýðýný gösteriyor.”
Bronz Çað’da dünyanýn farklý bölgelerinde (yaklaþýk MÖ 3000-1200) geliþen tamamen kentleþmiþ þehirler arasýndaki uzak ticaret iliþkileri geliþtikçe, durum daha karmaþýk hale geldi.
Zaten bu aþamada birçok antik kentin nüfusu 100.000’den fazla insana ulaþtý, antik Roma’nýn MS 200 civarýnda 1 milyondan fazla insana ulaþtýðý söyleniyor.
(Karantina Ne Zaman ve Nasýl Ortaya Çýktý?)
“Genellikle egzotik ve lüks mallara (baharat gibi) olan talebe baðlý olan ticaret yollarý, antik dünyada, ortaçað ve erken modern dönemlerde yaygýn bulaþýcý hastalýklardan sorumluydu. Küresel ekonominin baþlangýcýndan bu yana, karavanlar ve gemiler farklý halklarý, kültürleri ve ekosistemleri daha önce benzeri görülmemiþ bir þekilde birbirine baðladý ve bu nedenle küresel hastalýklarýn yayýlmasýnda kilit düðümler olarak hizmet etti.”
“Bunun nedeni, antik dünyada hiç yolcu gemisi bulunmamasýydý, bu nedenle tüm insanlarýn ticaret yollarý boyunca ticari gemilerde bulunmasý gerekiyordu. ‘Karantina‘ kelimesinin kendisi aslýnda denizcilik terminolojisinden gelmekte.”
Dr. Kotarba, “Homo sapiens’in aþýrý demografik ve çevresel stres olaylarýndan baþarýlý bir þekilde sað çýkan Dünya’daki en uyarlanabilir türlerden biri olduðunu söylüyor. Buna, 75.000 yýl önce Toba süper volkanik patlamasý da dahil. Bu patlama, tüm gezegende hayatta kalan tahmini 3.000-10.000 insanla genetik bir darboðaz oluþturmuþtu.”
Dr. Kotarba ayrýca 25-50 milyon insaný öldürmüþ gibi görünen Geç Roma Jüstinyen Vebasýný (MS 541-542) iþaret ediyor. “Bu olaydan sonra, bir tür olarak tekrar geri döndük, hayatta kalanlara daha fazla uyarlanabilir özellikler kattýk.”
Bu tarihsel tablo, þimdi antik hastalýklarý araþtýrmanýn ön saflarýnda yer alan biyomoleküler arkeoloji ve patojen genetik sayesinde eski ticaret yollarýnýn baðlantýlarýný inceleyerek daha açýk hale geldi.
Yeni teknikler, çeþitli virüs ve bakteri türlerinin bölgesel boyutuna ve eriþimine yeni bakýþ açýlarý getiriyor ve tarihsel pandemilerden ve diðer felaketlerden, olumlu uzun vadeli sonuçlarýn emsaline iþaret ediyor.
Dr. Kotarba, “COVID-19 salgýný nedeniyle evlere kapanmamýzýn, iklim deðiþikliði gibi bazý küçük olumlu etkilerini zaten görüyoruz.” diyor.
“Ýnsanlarýn daha fazla bahçecilik yaptýðýný ve doðaya daha yakýn olmaya çalýþtýklarýný görüyoruz, oysa popülasyonist hükümetler takipçilerini kaybediyor gibi görünüyor, çünkü seçmenler halký bilgilendirmek için empati ve kanýta dayalý veriler kullanan liderlere yöneliyor.”
“Umalým ki, Antik Mýsýr, Roma ve Ortaçað Britanya’sýndakiler gibi, izolasyonumuzdan daha güçlü ve daha akýllýca tekrar geri döneceðiz.”
University of Flinders. 5 Mayýs 2020.
Kaynak:Arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >