Blog
Maya Elçisinin, Ayrýcalýklar ve Zorluklarla Dolu Bir Yaþamý Vardý
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumMaya Elçisinin, Ayrýcalýklar ve Zorluklarla Dolu Bir Yaþamý Vardý
Yaklaþýk 1.300 yýl önce gömülen önemli bir Maya adamý, ayrýcalýklý fakat zor bir yaþam sürmüþtü. Ajpach’ Waal adlý bir diplomat olan adam; çocukluðunda kötü beslenmiþti ya da hastaydý fakat bir yetiþkin olduðunda, yýllar sonra ikisi de yerle bir olacak iki güçlü hanedan arasýnda ittifak müzakerelerinin yapýlmasýna aracýlýk etmiþti. Birbirini takip eden politik istikrarsýzlýklar, adamýn kýsýtlý ekonomik koþullar içinde kalmasýna neden oldu ve adam muhtemelen sessiz sedasýz öldü.
Kaliforniya Üniversitesi’nden antropoloji dalý öðretim üyesi Kenichiro Tsukamoto önderliðindeki arkeologlar; Meksika’nýn Belize ve Guatemala sýnýrlarýna yakýn küçük bir iþ merkezi kompleksi olan El Palmar’daki kazýlar sýrasýnda, bir tören platformuna çýkan ve hiyerogliflerle süslenmiþ bir merdiven keþfettiler. Hiyerogliflerin þifresi çözüldüðünde Ajpach’ Waal’in MS 726 yýlýnýn Haziran ayýnda Honduras’ta 560 kilometre seyahat ederek Copán kralý ile buluþtuðu ve Copán kralýný, El Palmar yakýnlarýndaki Calakmul kralý ile ittifak kurmasý için ikna etmeye çalýþtýðý ortaya çýktý.
Latin American Antiquity adlý dergide yayýmlanan bulgular; büyük merkezlerin etrafýndaki topluluklarýn, Geç Klasik Dönem’de (MS 600-800), kraliyet aileleri arasýndaki baðlarý güçlendirmek konusunda oynadýðý role ve bu ittifaklar bozulduðunda bu topluluklarýn yaþadýðý zorluklara ýþýk tutuyor.
Yazýtlar; Ajpach’ Waal’i “lakam” yani “bayraktar” olarak tanýmlýyor ki bu kelime, þehirler arasý diplomatik görevlerde yürüyüþ yapýldýðý sýrada bayrak taþýyan elçiyi anlatýyor. Bu yüksek mevki, Ajpach’ Waal’e, babasýnýn soyu sayesinde miras kalmýþtý ve Ajpach’ Waal’in annesi de ayný zamanda soylu bir aileden geliyordu. Ajpach’ Waal, bunu parlak bir baþarý olarak görmüþ olmalý çünkü hiyeroglifler, platformun ona El Palmar’ýn yöneticisi tarafýndan verilmediðini, MS 726’nýn Eylül ayýnda tamamladýðý bir görevden birkaç ay sonra bu platformu kendisi için inþa ettiðini ortaya çýkardý.
Tsukamoto; platformun yanýndaki tapýnaðýn zemininin altýnda, küçük bir odaya gömülmüþ bir erkeðe ait el deðmemiþ iskeleti keþfetti. Platformun ve tapýnaðýn sahibi olduðunu düþündürecek bir yere defnedilmiþ olsa da diðer Maya soylularýnýn mezarlarý ile kýyaslandýðýnda bu bireye ölüler dünyasýnda eþlik edecek yalnýzca iki adet rengarenk süslenmiþ kil kap vardý ve mücevherler ya da diðer mezar eþyalarýndan hiçbiri yoktu.
Oklahoma Üniversitesi’nden antropoloji dalý öðretim üyesi Jessica I. Cerezo-Román ile Tsukamoto; yeni çalýþmada, bu kafa karýþtýrýcý mezara gömülmüþ kiþinin kemiklerini, gerçek hikayesini ortaya çýkarmak amacýyla incelediler.
“Hayatý, hiyerogliflerden yola çýkarak beklediðimiz þeye hiç benzemiyor.” diyor Tsukamoto. “Birçok insan, soylularýn doyasýya yaþadýklarýný söylüyor; fakat asýl hikaye, genelde daha karmaþýk oluyor.”
Adam, öldüðünde 35 ila 50 yaþlarý arasýndaydý. Radyokarbon, stratigrafi ve tipolojiyi de içeren birkaç tarihleme yöntemi; cenaze töreninin MS 726 yýlýnda, merdiven inþa edildiði dönemde gerçekleþtiðini ortaya çýkardý. Bireyin statüsü ve merdivenin yakýnýnda olmasý; araþtýrmacýlarý, bu bireyin muhtemelen Ajpach’ Waal’ýn kendisi ya da diðer bir ihtimalle babasý olduðunu düþünmeye itti.
Sol köpek diþinden sað köpek diþine kadar üst ön diþlerinin hepsi, deðerli ve ayarý yüksek pirit ve yeþim taþýndan yapýlmýþ süslü implantlarý tutmalarý amacýyla delinmiþti. Tahta hükmeden soylularla baðlantýlý coðrafi alanlarda yaþayan Mayalar; ergenlik çaðýna geldiklerinde, yüksek bir mevkiye ya da sosyal gruba dahil olduklarýný belirten bir “ergenlik ayini” niteliðindeki bu acý verici iþleme katlanmak zorundaydýlar. Ajpach’ Waal de babasýnýn unvanýný devraldýðýnda bu tür implantlara sahip olmuþ olabilir.
Kafatasý, bebeklik döneminde düz bir þeyle uzun bir süre temas etmesinden dolayý, hafifçe düzleþmiþti ki Mayalar bu özelliðin bireyi daha çekici hale getirdiðine inanýyordu. Kafatasýnýn ön kýsmý korunmamýþ olduðundan dolayý arkeologlar, soylulara has bir güzelleþme uygulamasýný temsilen alnýn da ayný þekilde düzleþmiþ olup olmadýðýný söyleyemiyorlar.
Kemiklerin diðer kýsýmlarý, diþ ve kafatasý modifikasyonlarýnýn sergilediði ayrýcalýklarla ters düþüyor. Adamýn kol kemiklerinden bazýlarýnda; bakteriyel enfeksiyonlar, travma, iskorbüt, raþitizm gibi þeylerin sebep olduðu ve daha sonra iyileþtiði anlaþýlan periostitise rastlandý. Bu hastalýk, durumu iyileþene kadar kolunun aðrýmasýna sebep olmuþ olmalýydý. Kafatasýnýn iki tarafý da porotic hyperostosis olarak adlandýrýlan hafif gözenekli, süngersi bölgelere sahipti; bu da çocukluk çaðýnda yaþanan beslenme eksikliklerinden veya hastalýklardan kaynaklanýyordu. Bu durum, Maya dünyasýndaki mezarlarda oldukça yaygýn; anlaþýlan o ki Ajpach’ Waal’ýn yüksek statüsü, onu, gýdasýzlýktan ve hastalýktan koruyamamýþ.
Bu birey, ölmeden uzun bir süre önce, diþ eti çekilmesine baðlý olarak alt çenesinin solundaki birçok diþini kaybetmiþ ve muhtemelen sað alt premolar (küçükazý) diþinde acý verici bir apse varmýþ; bunlarýn hepsi, beslenme düzenini yalnýzca yumuþak besinleri içerecek þekilde kýsýtlamýþ olmalý. Üzerine deðerli taþ yerleþtirilen diþlerinden biri, delme iþlemi nedeniyle yaþanan yaralanmadan dolayý, köküne yakýn bir alanda kalýnlaþmýþ ki muhtemelen bu durum da aðrýya sebep olmuþtu.
Ayrýca ellerinde, sað dirseðinde, sol dizinde, sol ayak bileðinde ve ayaklarýnda, yaþlandýkça ortaya çýkan ve özellikle de sabahlarý tutukluk ve aðrý yaþatan kireçlenme sorunu vardý. Tsukamoto ve Cerezo-Román; bu kireçlenmelerin, bir direðin ucundaki bayraðý uzun mesafeler ve engebeli araziler boyunca taþýyarak yürümek ve merdivenlerden inip çýkmak nedeniyle oluþmuþ olabileceðini öne sürüyor. Ayrýca bu adam, Maya yöneticilerinin platformlarý önünde diz çökmek zorunda kalmýþ olmalýydý.
Bu hastalýklar yeterli deðilmiþ gibi bir de kader, Ajpach’ Waal’ýn servetine komplo kurdu.
“Baðýmlý bir hanedanýn hükümdarý; Calakmul ile yapýlan ittifaktan 10 yýl sonra, Copán kralýnýn kellesini vurdurdu. Calakmul da hemen hemen ayný zamanlarda rakip bir hanedan tarafýndan alaþaðý edildi.” diyor Tsukamoto. “Bu iki olayý takip eden politik ve ekonomik istikrarsýzlýðýn yansýmasýný, hem mezarda hem de üzerinde deðerli taþ olan diþlerin birinde görebiliyoruz.”
Arkeologlar, Ajpach’ Waal’in sað köpek diþindeki deðerli taþýn düþtüðünü ve ölümünden önce de yerine tekrar yerleþtirilmediðini çünkü önceden deðerli taþýn yerleþtirildiði delikteki diþ plaðýnýn sertleþerek diþ taþýna dönüþüp orayý doldurduðunu belirlediler. Adam gülerken ya da konuþurken kolaylýkla görülebilen boþluk, utanç verici olmalýydý çünkü yoksulluðun ve El Palmar’ýn azalmýþ öneminin açýk bir kabulü niteliðindeydi; bu, eðer hala ayný göreve devam etseydi, onu daha az baþvurulan bir temsilci haline getirirdi.
Ýnsanlar, Ajpach’ Waal’in ölümünden sonra El Palmar’da bir süre daha yaþamaya devam etse de El Palmar eninde sonunda terk edildi ve ormanýn derinliklerine gömüldü.
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >