Blog
Neandertal Genleri, Elit Sporcu Olma Şansını Yarı Yarıya Azaltıyor
Neandertal varyantı herhangi bir büyük sağlık sorunuyla ilişkili olmasa da, araştırmacılara göre vücudun yoğun egzersiz sırasında enerji üretme kapasitesi üzerindeki etkisi, dayanıklılık ve güç gerektiren sporlarda performansın düşmesine yol açabilir.
www.arkeofili.com
Enerji üretiminde rol oynayan bir enzime ait Neandertal varyantı, elit düzeyde atletik performansa ulaşma olasılığının yüzde 50 daha düşük olmasıyla ilişkilendirildi.
Bir Neandertal gen varyantı, dayanıklılık sporlarındaki insanların atletik yeteneklerini etkileyebilir.
Bilim insanları, atletik performansı sınırlandırabilecek Neandertal kökenli bir gen varyantı ortaya çıkardı.
Bu mutasyonun, günümüz Avrupalılarının yaklaşık yüzde 8’ini etkilediği düşünülüyor ve iskelet kaslarında enerji üretiminde görev alan önemli bir enzimin aktivitesini etkiliyor.
Nature Communications dergisinde yayımlanan bir çalışmada, araştırmacılar 2.700’den fazla kişiyi analiz etti. Neandertal gen varyantını taşıyan bireylerin, bu varyantı taşımayanlara kıyasla elit sporcu olma olasılıklarının yarı yarıya az olduğu ortaya kondu.
Bu varyant, günümüz Avrupalılarının yüzde 8’ine, Yerli Amerikalıların yüzde 3’üne ve Güney Asyalıların yüze 2’sine kadar olan kesimlerde tespit edilirken; Afrikalılar, Doğu Asyalılar ve Afrikalı Amerikalılarda hiç bulunmadı.
“Modern insanlar yaklaşık 50.000 yıl önce, özellikle Avrupa ve Batı Asya’da Neandertallerle karıştıktan sonra, bugün Afrika dışındaki popülasyonlar yüzde 1–2 oranında Neandertal DNA’sı taşıyor” diye açıklıyor çalışmanın başyazarı ve Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nde doktora öğrencisi olan Dominik Macak.
Neandertal varyantı herhangi bir büyük sağlık sorunuyla ilişkili olmasa da, araştırmacılara göre vücudun yoğun egzersiz sırasında enerji üretme kapasitesi üzerindeki etkisi, dayanıklılık ve güç gerektiren sporlarda performansın düşmesine yol açabilir.
Egzersiz sırasında hücreler, genellikle vücudumuzun “pilleri” olarak tanımlanan adenozin trifosfat (ATP) adlı bir molekülü parçalayarak enerji elde eder. Özellikle yoğun egzersiz sırasında vücudumuzun ATP üretme yollarından biri, iki adet adenozin difosfat (ADP) molekülünü bir ATP ve bir adenozin monofosfat (AMP) molekülüne dönüştürmektir.
Bu reaksiyonla üretilen ATP, hücrelerdeki enerjiye ihtiyaç duyan süreçleri çalıştırırken, yan ürün olan AMP ise AMPD1 adlı bir enzim tarafından temizlenir. Araştırmacıların bulgularına göre, bu enzimin etkinliği Neandertal gen varyantını taşıyan bireylerde bozulmuş.
Bilim insanları, bu gen varyantının etkilerini test etmek için laboratuvarda Neandertal versiyonu olan AMPD1 enzimini yeniden oluşturdu. Bu enzimin, genin diğer varyantlarını taşıyan insanlardaki enzime kıyasla yüzde 25 daha az aktif olduğu tespit edildi. Daha sonra genetik olarak değiştirilmiş fareler kullanılarak bu değiştirilmiş AMPD1 ifadesi sağlandı ve bu enzim, Neandertal olmayan varyanta göre yüzde 80’e kadar daha düşük aktivite gösterdi.
Araştırmacılar daha sonra bu genin elit sporcular ve sporcu olmayan bireylerdeki yaygınlığını analiz etti. Elit sporcularda bu gen varyantını taşıyanların oranı yüzde 4 ila 14 arasında değişirken, sporcu olmayanlarda bu oran yüzde 9 ila 19 arasında bulundu. Genin sadece bir kopyasını taşımak bile (ebeveynlerden miras alınan iki kopyadan biri) elit sporcu olma olasılığını yüzde 50 azaltıyordu.
Bu Neandertal gen varyantını taşıyan bireyler, özellikle aşırı efor gerektiren egzersizlerde zorlanabilir; çünkü bozulmuş enzim, kaslarda AMP birikimine neden olarak, hücrelerin ihtiyaç duyduğu ATP’yi yeterince hızlı üretmesini engelleyebilir.
Ancak araştırmacılar, bu varyantın çoğu insanın günlük faaliyetlerini etkilemesinin olası olmadığını belirtiyor. Enerji genellikle başka yollarla elde edildiği için, yalnızca dayanıklılık gerektiren sporlar veya kas gücü isteyen egzersizler sırasında taşıyıcı bireyler hafif bir dezavantaj yaşayabilir.
Peki bu varyant, bizzat Neandertalleri nasıl etkilemiş olabilir? “Bu tek genetik varyantın, Neandertallerin yok oluşunda bir rol oynamış olması çok düşük ihtimal” diyor Macak. “Bu varyanta hem erken hem de geç dönem Neandertal bireylerinde rastladık, bu da onun binlerce yıl boyunca istikrarlı şekilde varlığını sürdürdüğünü gösteriyor.”
Ayrıca, günümüzde bazı modern insanlar AMPD1 proteininin işlevini tamamen bozan mutasyonlar taşıyor ve çoğu durumda önemli sağlık sorunları yaşamıyor. Dolayısıyla, bu gen kas metabolizmasını etkilese de, Neandertallerin hayatta kalma becerilerini belirleyen bir faktör olması muhtemel görünmüyor.
Live Science. 18 Temmuz 2025.
Makale: Macak, D., Lee, SY., Nyman, T. et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >