Blog
Neandertaller, Bizim Gibi Çoðunlukla Saðlaktý
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumNeandertaller, Bizim Gibi Çoðunlukla Saðlaktý
Bir çalýþmaya göre, Neandertaller tarafýndan yapýlmýþ aletlerinn en az %85’i sað tarafý baskýn bir kullanýcý için yapýlmýþ gibi gözüküyor.
Ýnsan vücudu genellikle simetrik bir form olarak resmedilir: Leonardo da Vinci’nin insan anatomisini çizerken daire ve kare ile çevrelediði ikonik görüntüdeki geometrik hassasiyetini hayal edin. Gerçekte, bizler aslýnda oldukça orantýsýzýz. Çoðu insanýn baskýn bir kulaðý vardýr; ayný þey gözler, ayaklar ve eller için de geçerlidir. Saðlak veya solak olmak belki de bu asimetrilerin en barizi.
Çoðu çocuk nesneleri toplayýp kullanmaya baþladýðý andan itibaren, bir elini diðerine tercih etme eðiliminde olur. Ýnsanlarýn çoðunda sað taraf baskýndýr: Dünyadaki modern insan nüfusunun yaklaþýk yüzde 85’i sað elini kullanýyor.
Bu, insansý atalarýmýzýn da sahip olduðu bir özellik miydi? Sað el kullanýmý ne zamandýr sol el kullanýmýna göre aðýr basýyor?
Evrimsel antropolog Natalie Uomini, akademik kariyerine dilin kökenlerini inceleyerek baþladýðýnda bu sorularý ele alacaðýnýn farkýnda deðildi. Ýlgi alaný, hominin dilinin kökeninin taþ alet yapýmýnýn öðretiminde yattýðýný öne süren teknolojik hipotezdi. Uomini, tam olarak nasýl yapýldýklarýnýn ayrýntýlarýný öðrenmek üzere bu aletleri araþtýrmaya baþladý.
Uomini, yaklaþýk 1,5 milyon yýl süren ve erken Neandertaller ve atalarý Homo heidelbergensis tarafýndan üretilen birincil alet türü olan bir Aþölyen aletler döneminin koleksiyonuna odaklandý. Bu aletlerin birçoðu el baltalarý olarak karakterize edilir: çakmaktaþý, çört veya diðer benzer taþlardan yapýlmýþ çok amaçlý, gözyaþý þeklinde olurlar.
Uomini, Aþölyen aletlerin ve daha da eski bir taþ alet formu olan Oldowan baltalarýnýn kopyalarýný yapmalarý için uzman taþçýlar görevlendirdi. Hem solak hem de saðlak taþçýlarýn, sað veya sol elini kullanan bir kullanýcý için bir alet yapabildiklerini keþfetti; bu nedenle bir taþ alet, bize üreticisinin hangi elini kullandýðýný söyleyemezdi. Ancak Uomini, bu taþ aletlerin hedeflenen kullanýcý hakkýnda bir þeyler söyleyebileceðini keþfetti.
Uomini’nin çalýþmasý, bir taþçýnýn yongalarý çýkarmak için bir çekiçle alete vurma þeklinin, aletin sað veya sol elini kullanacak þekilde kullanýlýp kullanýlmadýðýnýn iyi bir göstergesi olduðunu gösterdi: Alet üreticisinin, yongalarý ne þekilde çýkardýðý, saat yönünde veya saat yönünün tersine, aletin tasarlandýðý kiþinin eline baðlýdýr. Aletler ayný zamanda sað veya sol elle tutmayý daha rahat hale getirmek için bir tarafý köreltilmiþti; bunu sað ve sol el makaslarýnýn farklý sap þekilleri olmasýna benzetebiliriz.
Uomini’nin bir meslektaþý olan arkeolog Olaf Jöris, bu araþtýrmayý Almanya’daki Neandertal taþ aletlerinden oluþan bir koleksiyon üzerinde test etti ve bu aletlerin en az yüzde 85’inin sað elini kullananlar için, bazýlarýnýn ise özellikle sol elini kullananlar için yapýldýðýný keþfetti. Bu çalýþma henüz yayýnlanmadý.
Ayrýca iskelet asimetrisi bulgularý da bu eðilimi gözler önüne seriyor. Siz (veya herhangi biri – bir Neandertal bile) vücudunuzdaki kaslarý kullandýkça ve bu kaslar güçlendikçe, artmýþ kas kütlesi için daha saðlam baðlantý noktalarý gerekir, bunun için iskeletin bu kaslarýn baðlandýðý kýsýmlar da geliþir. Ölümden sonra, iskelet vücudun hangi bölümlerinin diðerlerinden daha güçlü olduðunu ve dolayýsýyla daha yoðun kullanýldýðýný ortaya çýkarabilir.
Neandertal örneklerinden bir dizi üst kol kemiði (humeri) çalýþmalarýna dayanarak söyleyebiliriz ki Neandertaller, alýþýlmadýk derecede güçlü sað kollara sahipler. Biz insanlar tipik olarak sað ve sol kollarýmýz arasýndaki kas geliþiminde yüzde 4 ila 13’lük bir farka sahibiz. Neandertaller ise yüzde 50 veya daha fazla kas asimetrisine sahipti.
Biyolojik antropologlar onlarca yýldýr Neandertal sað kol kaslarýndaki bu geliþmenin büyük av hayvanlarýný avlamak için mýzraklarýn sað elle kullanýlmasýnýn bir sonucu olduðunu ileri sürdüler. Bir bizon, at veya ren geyiðini öldürebilen itme veya fýrlatma hareketi için gereken güç kesinlikle muazzam olsa gerekti.
Yine de baþka bir hipotez, kas asimetrisinin, çok daha az tehlikeli bir görevden, Neandertallerin sert Avrupa kýþlarý boyunca sýcak kalmak için kullandýklarý hayvan derilerini yüzmelerinden meydana geldiðini iddia ediyor. 1960’larda yapýlan araþtýrmalar, Neandertal taþ kazýyýcý aletlerinin, çoðunlukla sað elini kullanan kiþiler tarafýndan kullanýldýðýný buldu.
Sebep ne olursa olsun, Neandertal iskelet kayýtlarý, çoðunluðun (incelenen 69 Neandertalin yüzde 76’sý) sað ellerinde baskýn olduðunu gösteriyor. Bu yüzde 85’lik orana sahip modern insan figürüne çok yakýn.
Baskýn sað el kullanma eðilimi Neandertal’in günlük yaþamýný nasýl etkilemiþ olabilir? Saðlak veya solak olmak muhtemelen onlar için bugün bizim için olduðu gibi ayný etkiye sahipti. Sað ve sol el makaslarý yerine Neandertallerin sað ve sol el taþ aletleri vardý. Belki de Neandertaller tercih ettikleri bir elle yediler veya baskýn kollarýyla jestler yaptýlar. Neandertal sanatýna dair birkaç örnek biliniyor. Ýspanya’daki Maltravieso Maðarasý duvarýnda bir el baskýsý mevcut. Bu el baskýsý, görünürde bir sol elin etrafýna hafifçe boya vurularak veya boya üfleyerek yapýlmýþtý. Sanatçý, artýk her kimse, sað elini kullanýyordu.
Sapiens.org. Anna Goldfield. 12 Eylül 2019.
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >