Gustave Eiffel, elbette, Paris’teki Eiffel kulesiyle en çok tanýnýyor. Fakat ayný zamanda Özgürlük Heykeli’nin önceden çizilmiþ tasarýlarý üzerinde çalýþarak heykeli yapýsal olarak nasýl daha saðlam hale getirileceðine karar veren kiþiydi. New York Limaný’nýn þiddetli rüzgârlarý göz önüne alýndýðýnda, bu iþ çok da kolay lokma deðildi.

Konuyu gündeme ilk kez getiren Smithsonian dergisine göre yeni yapýlan incelemeler, Eiffel’in en baþta Özgürlük Heykeli’nin kolunu bugün olduðundan daha saðlam ve dikey, baþka bir deyiþle daha dayanýklý, olacak þekilde tasarladýðýný gösteriyor. Ancak yapýlan incelemeler birinin, belki de heykeltýraþ Frédéric-Auguste Bartholdi’nin, kýrmýzý mürekkeple taslaklarýn üzerinden geçerek, kolu daha ince ve eðimli olacak þekilde düzelttiðine ve böylece daha estetik ve hoþ bir görünüm yakalasa da daha kýrýlgan bir hale getirdiðine iþaret ediyor.

Paris’teki Açýk Artýrma

Taslaklar, Kaliforniyalý bir harita satýcýsý olan Barry Lawrence Ruderman’in, 2018 yýlýnda Paris’teki bir açýk artýrmada Eiffel’in bir dosya dolusu tarihi belgesini satýn almasýyla gün yüzüne çýktý. Açýk artýrma kataloðuna göre, belgeler arasýnda Özgürlük Heykeli’nin taslaklarý da yer alýyordu, bu oldukça eþsiz bir durum çünkü taslaklarýn geriye kalan sadece iki kopyasý var; Ruderman’ýn Antique Maps Inc. galerisine göre birisi Kongre Kütüphanesi’nde, diðeri ise Fransa’da özel bir koleksiyonda yer alýyor.

(Aydýnlanma Çaðý Nedir?)

Ruderman galerisinin yöneticisi Ruderman ve Alex Clausen dosyanýn içinde, zarar vermeden açýlamayacak kadar hassas görünen, sýkýca katlanmýþ bir kâðýt yýðýný buldu. Bu yüzden bu tarihi belgeleri, kâðýdý daha yumuþak bir hale getirmek için nemli bir odaya koyan bir konservatöre gönderdiler. Uygulanan iþlem iþe yaradý, böylece Ruderman ve Clausen kýsa sürede kendilerini sadece taslaklarý deðil ayný zamanda Özgürlük Heykeli’nin 22 orijinal mühendislik çizimini, sayfa kenarýndaki notlarý ve hesaplamalarý incelerken buldu.

Ruderman, “Sahip olduðumuz þeyin ne olduðunu ilk fark ettiðimizde þok olmuþtuk.” diyor. “Özgürlük Heykeli büyük olasýlýkla dünyadaki en bilindik modern insan yapýmý eserdir ve biz, bu eserin kamuya sunumunu mümkün kýlan mühendislik çalýþmalarýný elimizde tutuyorduk.”

Fransa’dan Bir Hediye

Heykelin yeni açýlan müzesinin Washington Post’a geçen yýl bildirdiðine göre, Özgürlük Heykeli aslýnda köleliðin sona eriþini kutlamak için inþa edilmiþti. Daha sonra özellikle, bir tabelaya yazýlýp, heykelin içine 1903 yýlýnda yerleþtirilen Emma Lazarus’un, “Bana yorgun, yoksul, özgürce nefes almaya hasret duyan kitlelerini ver…” þiirini yazmasýyla göçmenler için bir umut kapýsý oldu.

Ýlk önce Fransýz þair Édouard de Laboulaye heykeli tasarladý. Amerika’yý sevmesine raðmen, özgür kalan köleler için baðýþ toplayan, kölelik karþýtý birisiydi. Amerikan Ýç Savaþý’ndan sonra Laboulaye ve kölelik karþýtý yandaþlarý, Amerika’daki bu önemli olayý bir hediyeyle taçlandýrmak istedi. Milli Park Hizmeti’ne (NPS) göre Laboulaye, heykeltýraþ Bartholdi’yi Roma özgürlük tanrýçasýndan esinlenerek modellenen heykeli tasarlamasý için görevlendirdi.

Bartholdi, bakýr heykele yapýsal bütünlük kazandýrmak için bir mühendise ihtiyacý olduðunu fark etti. Bu yüzden Eiffel’e danýþtý. O zamanlar Eiffel, demiryolu köprülerini tasarlamasýyla tanýnýyordu ve biriktirdiði bu bilgileri heykelin devrilmeden rüzgârda eðilebilecek kadar esnek hale getirmek için kullandý. NPS’ye göre bugün bile Özgürlük Heykeli, saatte 80 km’ye çýkan rüzgârlarda 7,6 santimetreye kadar ve meþale kýsmýnýn ise 15,2 santimetreye kadar eðilebiliyor.

Yeni incelenen taslaklar, Özgürlük Heykeli’ni saðlamlaþtýracak demir kafes kiriþi tasarýmlarý ve hesaplamalarý dâhil Eiffel’in yaptýðý el iþçiliðini gösteriyor. New York Üniversitesi tarihçisi ve “The Statue of Liberty: A Transatlantic Story” (Yale University Press, 2012) kitabýnýn yazarý Edward Berenson, Smithsonian dergisine, tarihçilerin uzun bir süredir Bartholdi’nin, Eiffel’in tasarladýðý heykelin kolunu düzelttiðini düþündüklerini ve taslaklarýn nihayetinde bunun somut bir kanýtý olduðunu söyledi.

Berenson, “Anlaþýlan o ki birisi, heykelin saðlam yapýsýný bozmadan kolun açýsýný nasýl deðiþtireceðini çözmeye çalýþmýþ.” dedi.

Heykelin inþasýna baþlandýktan sonra yapýlan düzeltmeler 28 Temmuz 1882 tarihine dayanýyor. Eiffel’in bu deðiþiklikler hakkýnda ne düþündüðü belirsiz; o zamana kadar baþka projelere baþlamýþ ve sadece asistanlarý Bartholdi ile irtibata geçmiþ olabilir. Berenson, “Bartholdi’nin deðiþiklik yapmaya karar vermesinin tek bir nedeni olabilir, o da Eiffel’in fazla tecrübesi olmadýðýný bilmesi.”

Heykel resmi olarak 1886 yýlýnda kamuya açýldý. O zamandan beri heykelin ince kolu çeþitli zamanlarda sorunlara neden oldu. Smithsonian dergisinin bildirdiðine göre, örneðin 1916 yýlýnda bir Alman sabotajcý heykelin yakýnýnda bulunan bir adadaki mühimmat deposunu patlattý, bu patlama heykelde 100.000 dolardan fazla hasara yol açtý ve heykel bir süreliðine meþaleyi görmek isteyen ziyaretçilere kapatýldý.

1980’lerde mühendisler heykelin kolunu saðlamlaþtýrmayý önerdi ancak korumacýlar müdahale ederek heykelin Bartholdi’nin vizyonundan þaþmamasý gerektiðini söyledi.

Bu deðiþtirilmiþ planlarýn dijital versiyonlarýný görmek için Antique Maps sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Live Science. Laura Geggel. 10 Nisan 2020