Blog
Tarým Pratiði, Devlet Fikrini Doðurmuþ Olabilir mi?
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumTarým Pratiði, Devlet Fikrini Doðurmuþ Olabilir mi?
Devletin oluþumu ile bahçecilik kavramýný bir potada incelediðimizde, bu iki farklý tanýmýn ikisinin de içinde bir takým deðerlerin ortak olduklarý gözükmektedir. [1] Özellikle bu konunun en iyi iþlendiði yerlerden biri de Jerzy Kosinski’nin 1971’de yayýnladýðý “Being There” kitabýdýr. [2] Kitap, þehrin göbeðinde bahçeli bir evde bahçecilik yapan ve arta kalan zamanýný televizyon izleyerek geçiren zihinsel engelli Bahçývan Chauncey’in evi terk etmek zorunda kalmasý ile devlet danýþmanlýðýna doðru giden yaþam hikâyesini anlatýr. Chauncey, bahçecilik dýþýnda baþka hiçbir pratiði olmadýðý için tamamýyla bahçecilik terimleri ile konuþmaktadýr. Ancak devlet yetkilileri onun bu sözleri devlet üzerine söylenmiþ metaforik ilkeler olarak anlar. Bu kitaptan yola çýkarak Süreyya Evren ve Rahmi Öðdül “Baðbozumlarý” [3] kitabýnda þöyle bir teþhis ortaya koyarlar:
“Bahçecilikte kullanýlan pek çok teknik, devletin kendi toplum bahçesine uyguladýðý teknikleridir ayný zamanda. Budama, bahçenin ayrýk otlarýnýn temizlenmesi, tarým zararlýlarýn temizlenmesi gibi. Sanki simgeci anlatým þöyle açýlýyor; Televizyon teori, bahçecilik pratiktir bu iþte. Bakarsan bað olur bakmazsan dað olur! Devlet panoptikon kulesinden her yere bakar, her þeyi görmek ister. Baktýðý ve gördüðü yerler bað olur bahçe olur. Doða izleri patikalar þeritlere, otobanlara dönüþür. Devletin bakýþýndan ve bakýmýndan kurtulanlarda dað olur.”
Bahçe baðýmlýdýr, bir uzantýdýr. Her türlü tehlikeden arýndýrýlmýþ bir doða salonudur.[4] Bahçe doðanýn rasyonelleþtirilmiþ hali ise, devlet de toplumun rasyonelleþtirilmiþ halidir. Her ikisi de doðadan nefret eder”[5]
Bu bakýþ açýsýnýn tarihsel geliþimimizde de bir anlamý olabilir mi?
Tarýma geçiþ mekaniðinin bugünün toplumsal deðerlerini yaratan en büyük üretim biçimi deðiþikliði olduðunu söylerken bu dinamiðin devletin de temeli olabileceðini iddia etmek pek yanlýþ olmaz herhalde. Farazi olmasýnýn yaný sýra pek çok açýdan da bir mantýk barýndýrmaktadýr bu fikir.
Tekrar teoriye dönecek olursak; bahçecilik pratiðinin (ya da biz ona tarým diyelim), devlet denilen yapýya dönüþmüþ olabilmesi kuvvetle muhtemel. Belirttiðimiz gibi bugünün kurumlarýný geçmiþte didik didik aramak yerine geliþim çizgisinde tahakkümün en belirgin örneklerinden olan tarým pratiðinin devlet denilen yapýnýn özü olduðunu söyleyelim.
Neolitik olarak adlandýrýlan dönemin ortalarýndan itibaren tarým yaygýnlaþmýþ. Doða durumundaki insan tahakkümün ve kontrolün ilk meyvelerini almýþ. Simgesel dünyasýnda besleyici olan doðanýn yerini doðayý kontrol altýnda tutabildiðini düþündüðü usta tarýmcý almýþ olabilir. Belki usta tarýmcý erkin baþý haline gelmemiþtir ama kontrol altýnda tutma fikri ve bunun belli sýnýrlarda içerisinde daha kolay olabileceði fikri simgesel dünyada artýk önemli bir olgu haline gelmiþtir. Daha sonrasýnda bu olgu ile, doða içerisinde yaþayan insan, köylerinin geniþ ve uçsuz bucaksýz bir alanýn tehdidine her an açýk yapýsýna boyun eðmektense, belirlenen bir alanýn kontrollünün daha kolay olduðunu anlamýþtýr. Belki de Kalkolitik denilen dönemde Hacýlar’daki ya da Güvercinkayasý’ndaki sur sistemleri bu fikir üzerinden kurgulanmýþtýr. Evren ve Öðdül’ün bahsettiði devletin panoptonik kuleleri de þehir devletlerinin merkezlerine inþa edilmiþtir! Daha sonrasýnda týpký bir bahçeyi yöneten tarýmcý gibi bir toplumu yöneten bir baþ tarýmcý olmasý gerektiði fikri doðmuþtur. Ýlk saraylar belki de bu fikir dünyasýnýn görüngesidir.
Ayrýca bu fikrin üzerinde biraz daha düþünmeye deðer olduðu kanýsýndayým. Ortaya konulan bilgiler ýþýðýnda birkaç bilgi de göz ardý edilerek arkeolojik baðlamda böyle bir fikrin oluþturulabiliyor olmasý arkeolojinin yorumlayýcý bir teþebbüs olmasý durumuna gayet yatkýn.
1. Gerçi var olan hemen hemen her þey doðanýn taklididir. Doða durumundaki düzenin baþka girdiler ile desteklenmiþ bir baþka taklidi de devlet olarak tanýmlanabilir. Devlet aslýnda doðadaki düzen düþünüldüðünde bir çeþit paradise kafes olarak da açýklanabilir.
2. Peter Sellers’ýn oynadýðý 1979 yapýmý bir filmi de mevcut.
3. Süreyya Evren, Rahmi G. Öðdül, Baðbozumlarý “Kültür, Politika ve Gündelik Hayat Üzerine”
4. Babil’in Asma Bahçeleri ve Pers’lerin Cennet Bahçeleri. Çaðýnýn iki dev gücü olan bu krallýklarýn konuya katkýlarý daha kapsamlý olarak araþtýrýlabilir. Ayrýca yüksek kültürden çýkmýþ Ýskender’in Perslerin Asyatik kültürünün cazibesine kapýlmasý sadece mistisizmle açýklanamayacak, çok daha önemli bir konu olarak ortaya sunulmuþtur. Bahçe-Devlet baðýnýn ana hatlarý için bkz. Gabrielle Van Zuylen, Dünyanýn Tüm Park ve Bahçeleri, Yapý Kredi Yayýnlarý.
5. Evren&Öðdül, a.g.e “Park ve Bahçeler Müdürlüðü”.
Kaynak: http://arkeofili.com/tarim-pratigi-devlet-fikrini-dogurmus-olabilir-mi/
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >