Yapýlan bir çalýþmaya göre, Vikingler tarafýndan kullanýlan ve “güneþtaþý” olarak adlandýrýlan esrarengiz kristal, Grönland’ý arayan denizcileri Kuzey Amerika’ya yönlendirmiþ olabilir.

Ýçinden geçen ýþýðýn polarizasyonunu ayýrmasý ile bilinen ve Ýzlanda kalsiti gibi minerallerden oluþan yarý saydam bir kristal olan güneþtaþý, yön bulma konusunda “sürpriz bir þekilde baþarýlý” olmuþ olabilir. Bu baþarýnýn, Kuzey Atlantik Okyanusu’nda nadir görünen güneþin yerini, bulutlu havalarda ortaya çýkarmasýyla doðrudan baðlantýlý olduðu kabul edilen bir argüman.

Vikingler, denizde yön bulmak için manyetik pusula kullanmýyor, hatta pusula hakkýnda herhangi bir bilgileri de olmadýðý sanýlýyor.

Royal Society Open Science dergisinde yayýnlanan çalýþmanýn baþ yazarý, optik fizikçi Dénes Száz’a göre, 10. yüzyýldan sonra Grönland’da kurulan birkaç Viking yerleþimi kristal güneþtaþlarýnýn yardýmý sayesinde kurulmuþa benziyor.

Száz’a göre, Vikinglerin her 3 saatte bir güneþin pozisyonunu kontrol ederek Grönland kýyýlarýna, yani batýya yelken açmýþ olabileceði bilgisayar simülasyonlarýnca gösterildi.

Öbür taraftan, güneþin pozisyonunu çok daha nadir kontrol eden Vikingler ise, eðer hepsi denizde kaybolarak hayatlarýný kaybetmedilerse, Grönland’ý kaçýrarak güneye (Kanada kýyýlarýna) sürüklenmiþ olabilirler.

Száz, “Arkeolojik buluntulara göre, Vikinglerin Kolomb’dan yüzyýllar önce Kuzey Amerika’da bulunduklarýný biliyoruz. Fakat bilmediðimiz, Vikinglerin Kuzey Amerika kýyýlarýna bir yanlýþlýk sonucu mu ulaþtýklarý, yoksa Grönland’daki kolonilerden önce keþif gezilerine mi çýktýklarý.”

Viking güneþtaþý gizemi

Yeni çalýþmada, Száz ve eþ yazarlardan Gábor Horváth, Kuzey Atlantik’te, Viking gemilerinin güneþtaþýný izleyerek takip edebileceði tahmini rotalarý bulabilmek amacýyla 36.000 adet bilgisayar simülasyonu yürüttüler.

Araþtýrma, Ýzlanda kalsiti gibi birçok yarý saydam kristalin, ýþýða tutulduðunda gösterdiði polarizasyona baðlý olacak þekilde parlak bir adet veya sadece iki adet mi görüntü ortaya koyduðunu araþtýran, daha önce yapýlmýþ ve izlenen rotalardaki insan hatalarýný ölçmeye odaklý çalýþmalar üzerine ortaya çýkmýþ bir çalýþma aslýnda.

Száz’ýn açýklamasýna göre, Vikinglerin güneþtaþý kullandýðý, aslýnda arkeolojik buluntulara göre kanýtlanmýþ bir gerçek deðil. Bu bilgi, tamamýyla 13. yüzyýlda St. Olaf tarafýndan yazýlmýþ bir Ýzlanda Destaný (Eski Ýzlanadacada sólarsteinn olarak geçer) tarafýndan bulutlu ve sisli günlerde güneþin pozisyonunu bulmak için kullanýldýðýný tarif eder.

Vikinglerin, öðle vaktinde güneþ açýsýný ölçmek için manyetik olmayan bir güneþ pusulasý kullandýðý düþünülüyor. Bunun sonucunda, enlem yönünde sabit bir çizgiye yönlenebilir, yani Norveç’ten batýya – Grönland’a ulaþabilirlerdi.

Fakat Kuzey Atlantik, yýlýn çoðunluðunda bulutlu ve sisli havaya sahip olduðundan ötürü, güneþ günler hatta bazen haftalarca görülmez.

1967 yýlýnda Danimarkalý arkeolog Thorkild Ramskou tarafýndan ortaya atýlan bir hipoteze göre, Vikingler, bulutlu günlerde güneþtaþýný gökyüzüne çevirerek, kristalin içinde oluþan görüntülerin veya ýþýltýlarýn düþtüðü yere göre güneþin pozisyonunu tayin edebiliyorlardý, diyor Száz.

Simüle edilmiþ deniz yolculuklarý

Bilgisayar simülasyonlarýna göre, özellikle gözlemlerin her 3 saatte bir ve öðle saatinde dengeli bir þekilde alýnmasý ile birlikte, Viking seferlerinde güneþin pozisyonunu bulutlu günlerde bile tayin edilebilmesi “sürpriz bir þekilde baþarýlý.”

Száz’a göre simülasyonlar ortaya koyuyor ki, gözlem çizelgelerine sadýk kalmýþ olan Vikingler, üç veya dört haftada Norveç’ten Grönland kýyýlarýna ulaþmýþ olabilirler. “Eðer yön bulma periyodu 1, 2 veya 3 saat ise, hedeflenen yönün bulunma olasýlýðýnýn yüzde 80 ile 100 arasýnda olduðunu gösterdik.” diyor Száz.

Araþtýrma ayný zamanda gösterdi ki, güneþ gözlemlerini hiç yapmayan ya da her 6 veya daha fazla saatte yapan Vikingler, Grönland’ý tamamen ýskalayarak, seferlerini güneye doðru sürükleme eðiliminde.

Eðer, sefere katýlmýþ olan Vikingler susuzluk, açlýk veya denizdeki fýrtýnalar yüzünden telef olmadýlar ve güneye sürüklendiler ise, doðruca Kanada’nýn Labrador ve Newfoundland kýyýlarýna çýktýlar, diyor Száz.

Araþtýrmada kullanýlan bilgisayar simülasyonlarýnýn, iklim deðiþimlerini, güneþtaþýný oluþturabilecek mineral çeþitlerini ve yýlýn Norveç – Grönland arasý seferlerin gerçekleþtiði dönemlerini hesaba kattýðý noktasýnýn üzerinde duruluyor.

Gelecekte yürütülecek çalýþmada simülasyonlara, yýldýrýmlarýn etkisi, okyanus akýntýlarý ve deðiþken rüzgar gibi faktörlerin de ekleneceði Száz tarafýndan belirtiliyor.

Live Science. 12 Nisan 2018.

Makale: Száz, D., & Horváth, G. (2018). Success of sky-polarimetric Viking navigation: revealing the chance Viking sailors could reach Greenland from Norway. Royal Society open science, 5(4), 172187.

www.arkeofili.com