Ýber Yarýmadasý’nýn kuzeydoðusundaki Neolitik topluluklar, yaklaþýk 4.000 yýl önce yaygýn olarak köpekleri ritüelistik olarak gömüyordu.

Kuzeydoðu Ýber Yarýmadasý’nýn Neolitik topluluklarý, Güney Avrupa’dan gelen Çukur Mezar kültürüyle (4200-3600 yýl önce) birlikte, köpeklerin kurban edilmesi ve gömülmesiyle ilgili tören faaliyetlerine baþladý.

Katalonya’da kaydedilen yüksek orandaki kanýtlar, bunun genel bir uygulama olduðunu öne sürüyor ve insanlar ile bu hayvanlar arasýndaki sýký iliþkiyi kanýtlýyor. Bu hayvanlar, insanlarla birlikte gömülmenin yanýsýra, ayný zamanda insanlarla benzer bir diyete sahipti.

Bu, Ýber Yarýmadasý’ndaki Orta Neolitik’in kutsal ve mezarlýk alanlarýndaki köpeklerin varlýðýný tanýmlamak ve anlamak için yeni veriler saðlayan ve insanlar ve bu hayvanlar arasýndaki iliþkiyi inceleyen bir araþtýrmanýn sonucu.

Çalýþmada, Barselona bölgesindeki dört arkeolojik alandaki törensel yapýlarda ve mezarlýklarda bulunan 26 köpeðin kalýntýlarý incelendi. Ayrýca, sahipleriyle iliþkisinin diyetlerine etkisini anlamak gibi diðer yönlerini belirlemek için 18 tanesine izotopik analiz yapýldý.

12 ila 18 yaþ arasýnda olanlara oranla köpeklerin çoðunluðu 1 ay ile 6 yaþ arasýndaydý ve ortalama 40 ve 50 santimetre yüksekliðinde homojen boyutlara sahipti.

Bunlarýn bir kýsmý yakýnlardaki mezarlarda ayrý olarak bulunmasýna ve bir tanesi mezar odasýnýn giriþinde bulunmasýna raðmen, çoðunlukla insanlarla birlikte veya insanlarýn yakýnýnda dairesel mezarlara gömülmüþtü.

Köpek iskeletleri anatomik bütünlük olarak yarý bütün haldeydi. Kemik kýrýlmalarý veya baðýrsaklarý çýkarma gibi manipülasyon veya yýrtýcý belirtilerine dair izler yoktu. Sadece bir çocuðun yanýnda bulunan bir köpek iskeleti bütün haldeydi.

Araþtýrmanýn baþ yazarý Silvia Albizuri, “Bir yaþýna kadar olan genç hayvanlarý seçmek, kurban etmede bir kasýt olduðunu ileri sürüyor. Bunun insanlarýn yemesi için olduðunu düþünebilmemize raðmen, insanlara yakýn gömüldükleri gerçeði, ölüm ve cenaze töreni ritüeliyle doðrudan bir iliþki olduðunu gösteriyor.” diyor.

“Ek olarak bu hipotez, o dönemde, Güney Fransa veya Kuzey Ýtalya gibi köpeðe sembolik bir deðer veren kültürel bir etki alanýnda bulunduklarý gerçeðiyle de tutarlý.”

Tahýl ve sebzeler açýsýndan zengin, insanlarýn kontrol ettiði bir diyet

Kalýntýlarýn izotopik incelemesi ve insanlar ve diðer otçul hayvanlarýn diyetleriyle karþýlaþtýrýlmasý, bu hayvanlarýn çoðunun diyetinin, mýsýr ve sebze gibi yüksek miktarda tahýl varlýðýna sahip insanlarýn diyetine benzer olduðunu gösteriyor.

Ýki yavru ve iki yetiþkin köpeðin beslenmesinde temel vejetaryen ve sadece birkaç tanesinde hayvansal protein bakýmýndan zengin bir diyet vardý.

Eulàlia Subirà, “Bu veriler, köpekler ve insanlar arasýnda yakýn bir birliktelik olduðunu ve muhtemelen, sebzelere dayalý bir diyet durumunda açýk olan belirli bir beslenmenin hazýrlandýðýný gösteriyor. Muhtemelen bunu güvenlik konusundaki görevlerini daha iyi kontrol edebilmek ve yiyecek aramak için harcayacaklarý zamandan kazanmak için yapmýþ olmalýlar. Bu yönetim, hayvanlarýn boyutlarýnýn homojenliðini açýklar.” diyor.

Az çalýþýlmýþ hayvanlar

Tarih öncesi yapýlarda köpeklerin varlýðý yaygýn deðil, bu da köpeklerin evcil hayvanlar arasýnda az çalýþýlmýþ bir grup olmasýna neden oluyor. Mezarlardaki varlýklarý ise daha da az. Bu nedenle bu iskeletlerin bu çalýþmada olduðu gibi anatomik baðlantýda bulunmasýnýn istisnai olduðu düþünülüyor.

Ýber Yarýmadasý’nda daha eskiye tarihlenen bireysel köpek mezarlarý bulunmuþtu, ancak daha sonraki dönemlere ait cenaze töreni ile ilgili genel bir uygulama olarak belgelenmiþti. Bu ritüel gitgide yayýldý ve Demir Çaðý’na kadar yüzlerce yýl boyunca sürdü.

Yemek konusunda ise Fransa, Anadolu ve Çin’de bazý karýþýk diyet vakalarý olan sadece birkaç çalýþma var.

Eulàlia Subirà, “Son zamanlarda, köpeklerin niþasta ve yað sindirimi için kilit bir iþlevi olan on geni olduðunu gördük. Bu da karbonhidratlarý sindirmeyi, atalarý olan kurtlardan daha verimli þekilde yapmalarýný saðlýyordu. Çalýþmamýz, Neolitik dönem boyunca köpeklerin pek çok sebze ile beslenmeye baþlandýðý sonucuna ulaþmaya yardýmcý olmakta.” diyor.

Çalýþma, köpeklerin Neolitik nüfus ekonomisinde, sürülere ve yerleþimleri koruyarak önemli bir rol oynadýðý fikrini pekiþtiriyor. Bu durum onlarý, insanlarýn ölümüne eþlik eden ya da cenaze törenlerinde kullanýlmýþ sembollere dönüþtüren hayati bir iliþkiye yol açmýþ olabilir.

University of Barcelona. 19 Þubat 2019.

Makale: Albizuri, S., Nadal, J., Martín, P., Gibaja, J. F., Cólliga, A. M., Esteve, X., … & Subirà, M. E. (2019). Dogs in funerary contexts during the Middle Neolithic in the northeastern Iberian Peninsula (5th–early 4th millennium BCE). Journal of Archaeological Science: Reports, 24, 198-207.