Blog

Arkeologlar, 1500 yýllýk ‘çömlek’ içinde gizlenmiþ baðýrsak parazitlerini belirleme yöntemi geliþtirdiler. Yeni teknik, portatif tuvaletleri diðer kavanozlardan ve seramik kaplardan ayýrmaya yardýmcý olarak, geçmiþteki baðýrsak saðlýðýnýn daha iyi anlaþýlmasýný saðlýyor.

Çömleðin bulunduðu Sicilya’daki Gerace arkeolojik projesini yöneten Roger Wilson, “Bu tip konik kaplar, Roma Ýmparatorluðu’nda oldukça yaygýn bir þekilde biliniyor ve baþka kanýtlarýn yokluðunda, genellikle saklama kaplarý olarak adlandýrýlýyorlar. Halka açýk birçok tuvaletin içinde veya yakýnýnda keþfedilmesi, bunlarýn lazýmlýk olarak kullanýlmýþ olabileceðine dair bir öneriye yol açmýþtý, ancak þimdiye kadar kanýt eksikti.” diyor.

Þimdi ise Cambridge Üniversitesi’ndeki arkeologlar, Sicilya’daki bir Roma villa bölgesinden 5. yüzyýla tarihlenen bir seramik kabýn iç yüzeyinde oluþan kabuðumsu malzemeyi incelediler. Antik Parazit Laboratuvarý’ndan ekip, baðýrsak parazitlerini belirlemek için mikroskopi kullanarak, kamçýlý kurt yumurtalarýný tanýmladý ve çömleðin bir zamanlar insan dýþkýsý içerdiðini doðruladý.

Mikroskopi çalýþmasýnda yer alan Cambridge Üniversitesi’nden ortak yazar Tianyi Wang, “Bu parazit solucanlarýn yumurtalarýný, oluþtuktan 1.500 yýl sonra bulmak inanýlmaz derecede heyecan vericiydi.” diyor.

Kamçýlý kurtlar, yaklaþýk beþ santimetre uzunluðunda ve baðýrsaklarýmýzda yaþayan insan parazitleridir. Býraktýklarý yumurtalar insan dýþkýsýna karýþýr ve kullaným sýrasýnda bir çömlekte kalýr. Ýdrar ve dýþkýdan gelen mineraller, tekrar tekrar kullanýldýðýndan kabýn iç yüzeyinde katmanlar halinde birikerek tabakalar oluþturur.

Yine Cambridge ekibinden ortak yazar Sophie Rabinow, “Parazit yumurtalarýnýn kap yüzeyinde oluþan mineral katmanlarý içinde sýkýþýp kaldýðýný ve böylece yüzyýllarca korunduklarýný bulduk.” diyor.

Araþtýrma sayesinde, bir Roma seramik kabýnýn içindeki katmanlarda ilk defa parazit yumurtalarý tespit edildi ve Gerace kabýnýn insan dýþkýsý içerdiði doðrulandý.

Gerace çömleðinin ölçüleri (31,8 cm yükseklik ve 34 cm çap), oturmak için kullanýlmýþ olabileceðini iþaret etse de, muhtemelen, çömleðin altýna yerleþtirildiði bir hasýr veya ahþap sandalye ile birlikte kullanýlmýþtý.

Çömlekler, Roma arkeolojik alanlarýnda bulunan arkeolojik eserlerin en yaygýn biçimlerinden biri. Bu teknik, araþtýrmacýlarýn, özel amacý lazýmlýk olan çömlekleri belirlemelerini ve onlarý yiyecek veya diðer malzemeler için saklama kavanozlarý olarak kullanýlanlardan ayýrt etmelerini saðlayan çok önemli bir araç saðladý (bu tür kaplarýn ara sýra alternatif kullanýmlarý belgelenmiþ olsa da).

Rabinow, “Bulgular, parazit analizinin seramik araþtýrmalarý için önemli ipuçlarý saðlayabileceðini gösteriyor.” diyor.

Söz konusu teknik, sadece, lazýmlýðý kullanan insanlardan en az birine baðýrsak parazitleri bulaþmýþsa iþe yarýyor. Bu tür parazitler bugün geliþen dünyada endemik olsa da, insanlarýn yarýsýndan fazlasý en az bir tür baðýrsak paraziti taþýyor. Romalýlar da bu kadar yaygýn olarak enfekte olmuþsa, kabuklu tortular korunduðunda, bu yaklaþýmýn bu tür kaplarýn çoðunu lazýmlýk olarak tanýmlama olasýlýðý yüksek.

Laboratuvardaki çalýþmayý yürüten parazit uzmaný Piers Mitchell, “Bu kap bir Roma villasýnýn hamam kompleksinden geldi. Hamamý ziyaret edenlerin hamama gitmek istediklerinde bu lazýmlýðý kullanmýþ olmalarý muhtemel görünüyor. Çünkü hamamlarýn kendilerine ait bir tuvaleti yoktu. Açýkçasý, kolaylýk onlar için önemliydi.” diyor.

Mitchell, “Müzelerdeki Roma çömleklerinin taban içinde bu mineralize tortulara sahip olduðu görüldüðünde, þimdi bizim tekniðimizi kullanarak onlarýn da lazýmlýk olarak kullanýlýp kullanýlmadýklarýný görmek için örneklenebilirler.” diyor.

Lazýmlýk olarak kullanýlan çömleklerde baðýrsak parazit yumurtalarýnýn tanýmlanmasý, geçmiþte insanlarýn hijyen, diyet ve baðýrsak saðlýðý konusundaki anlayýþýmýzý geliþtirme potansiyeline sahip.

University of Cambridge. 10 Þubat 2022.

Makale: Sophie Rabinow et al. 2022.

Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >