Blog
Bilinen En Eski Çömlekler Ne Zaman Ait?
Bugüne kadar bulunmuş en eski kil çömlek parçaları Çin’deki bir mağarada gün ışığına çıkarıldı ve 19.000 ila 20.000 yıl öncesine tarihleniyor.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
Bilinen en eski çömlekler olan bu 20.000 yıllık kaplar, midye pişirmek veya bira demlemek i·çin kullanılmış olabilir.
Xianrendong mağarası çanak çömlek parçası, radyokarbon tarihlemesiyle yaklaşık 20.000 yıl öncesine tarihleniyor. C: Wikimedia Commons
Kil çömlek yapma sanatının tarımın gelişmesinden daha eski olduğunu öğrenmek sizi şaşırtabilir. Evet, doğru: atalarımız çömlekçiliği, devasa buz tabakalarının kara parçalarını örttüğü ve ilk çiftçilerin ortaya çıkmasına hâlâ binlerce yıl olduğu Son Buzul Maksimumu döneminde keşfetmişti.
Bugüne kadar bulunmuş en eski kil çömlek parçaları Çin’deki bir mağarada gün ışığına çıkarıldı ve 19.000 ila 20.000 yıl öncesine tarihleniyor.
“En erken çömlek parçalarının arkeolojik bağlamlarının radyokarbon yaşları, günümüzden 20.000 ila 19.000 takvim yılı öncesine tarihleniyor ve bu da Doğu Asya’da ve başka yerlerde bulunan diğer çömleklerden 2.000 ila 3.000 yıl daha eski olduklarını gösteriyor” diye yazıyor keşfi yapan araştırmacılar 2010 tarihli makalelerinde.
“Mağaradaki tabakalar, çömleklerin Geç Buzul Maksimumu’nda avlanan ve toplayıcılık yapan hareketli avcı-toplayıcılar tarafından üretildiğini gösteriyor. Bu kaplar muhtemelen pişirme amaçlı kullanılmış olabilir. Bu erken tarih, çömleklerin tarımın ortaya çıkışından en az 10.000 yıl önce üretildiğini ve kullanıldığını gösteriyor.”
Diğer arkeolojik kanıtlar da erken dönem avcı-toplayıcıların ne kadar yaratıcı olabildiklerini ortaya koyuyor. Yaklaşık 1,8 milyon yıl öncesine giden kanıtlar, Olduvai Geçidi’ndeki erken hominidlerin ateşi keşfetmeden önce bile yiyeceklerini pişirmek için hidrotermal kaynakları kullanmış olabileceğini düşündürüyor. Yakın tarihli bir çalışma, Neolitik dönemdeki insanların Türkiye’de metal işçiliği ile düşünülenden yaklaşık 3.000 yıl daha önce ilgilenmeye başlamış olabileceğini öne sürdü. Bazı bölgelerde, atalarımız en zorlu yaşam alanlarında hayatta kalabilmeleri için torunlarına rehberlik eden kaya resimleri bile bıraktı.
Yine de çömleklerin 20.000 yıl öncesine kadar gittiğini ortaya koyan bu bulgu bilim insanlarını şaşırttı. Daha önce tarımın gelişmesiyle birlikte pişirme kaplarının da ortaya çıktığı kabul ediliyordu — örneğin pirinç yetiştirmeyi öğrendiğinizde kısa süre içinde onu yenilebilir hâle getirmenin bir yolunu da bulmak zorundasınız.
Peki, Buzul Çağı’ndaki atalarımız ne pişiriyordu? 2013 yılında yapılan bir çalışma, yaklaşık 11.800 ila 15.000 yıl öncesine tarihlenen Japonya’daki Jomon çömlek parçaları üzerinde kalmış yanık kalıntıları inceledi. Yazarların “büyük ölçüde göz ardı edildiğini veya yalnızca geç dönem toplayıcı gruplar için ele alındığını” belirttiği bu çalışma, bu soruya yanıt arıyordu.
Analiz edilen 101 kalıntının çoğunun “yüksek trofik seviyeli sucul gıdalardan” – başka bir deyişle balıklardan – geldiği belirlendi. En eski çömlekler için bu tür pişirme kalıntısı bulunmamış olsa da, çalışmaya dahil olmayan arkeolog Zhijun Zhao o dönem yaptığı açıklamada, bu çömleklerin muhtemelen midye ve salyangoz pişirmek için kullanıldığını, çünkü aynı mağarada kabuklara da rastlandığını söyledi.
“En Önemli Olaylardan Biri”
“Çömlekçiliğin ortaya çıkışı, tarihöncesinin en önemli olaylarından biri” diye yazıyor jeoarkeolog Yaroslav V. Kuzmin makalesinde. Çin’deki çömlek parçalarının keşfini yapan araştırmacılara göre, bu gelişme erken Doğu Asya toplumlarının yaklaşan iklim değişikliğine uyum sağlamasında kilit bir rol oynamış olabilir.
Araştırmacılar, bu çömleklerin sadece deniz ürünlerini pişirmek için değil, başka yaratıcı amaçlarla da kullanılmış olabileceğini öne sürüyor. Örneğin hayvan kemiklerini kaynatıp yağını çıkarmak veya hatta alkol demlemek için kullanılmış olabilirler. Böylece çömlekler, “şölenlerde hayati bir sosyal rol oynamış” olabilir.
IFL Science. 15 Eylül 2025.
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >