Blog
Bolivya’da Bulunan Mumya Kafatası İnkalara Ait Çıkmadı
Dikkat çekici şekilde, başın üst kısmı konik biçiminde ve belirgin bir lezyon, yani bir trepanasyon girişimi (kafatasına delik açma veya kesme işlemi) izi taşıyor.
www.arkeofili.com
Bolivya’da bulunan mumyalanmış bir kafatasının uzun süredir bir İnka adamına ait olduğu düşünülüyordu, ancak kökeni farklı çıktı.
Bolivya’da bulunan mumyalanmış kafa, 1914’ten beri İsviçre’deki bir müzenin koleksiyonunda bulunuyor. C: Abegg et al. 2025
Başlangıçta bir İnka erkeğine ait olduğu sanılan bu mumya kafatası, aslında farklı bir kültüre ait birine aitti ve kafatasına, muhtemelen ritüel amaçlı, kesikler yapılmıştı. Araştırma, bu bireyi arkeolojik bağlama yerleştirmeyi ve “yerel tarihini ona geri vermeyi” amaçlıyor.
“Lausanne’daki Kanton Arkeoloji ve Tarih Müzesi’nden müzebilimci ve sanat tarihçisi Claire Brizon, “Bu kalıntılar sadece antropolojik koleksiyonlardaki kemikler değil. Onlar kendi başlarına birer bireyin kalıntıları” diyor.
Brizon, mumya kafatasının incelendiği yeni çalışmanın başyazarı. Çalışmada incelenen kafatası, mumyalanmış deri, yüz, kafatası, çene ve boynun bir kısmını içeriyor. Dikkat çekici şekilde, başın üst kısmı konik biçiminde ve belirgin bir lezyon, yani bir trepanasyon girişimi (kafatasına delik açma veya kesme işlemi) izi taşıyor.
Ancak araştırmacılar, bu trepanasyonun bir travma sonucu yapılmadığını, bunun da işlemin ritüel ya da sosyal bir amaca hizmet ettiğini düşündürdüğünü yazıyor.
Kafatasının üst kısmında, bir trepanasyon girişimi sonucu oluşan belirgin bir lezyon var. C: Abegg et al. 2025
Bolivya’dan Getirilmiş
Yeni analiz, kafatasının en az 350 yıl önce ölen yetişkin bir erkeğe ait olduğunu ve bu kişinin çocukken “kafatası deformasyonu” geçirdiğini ortaya koydu — bu, Kolomb öncesi Güney Amerika’da oldukça yaygın bir uygulamaydı ve bir bebeğin başının yıllarca sıkıca sarılmasıyla yapılırdı.
Ayrıca, kafatasının sağ üst kısmındaki trepanasyon girişimi tamamlanmamıştı; kemiğin dış katmanlarına derin kesikler atılmıştı ancak iç katmanlara kadar delinmemişti.
Çalışmada ayrıca bu mumya kafatasının müze koleksiyonuna nasıl girdiği araştırıldı. Araştırmacılar, kafatasının 1914’te bir İsviçreli koleksiyoncu tarafından müzeye bağışlandığını ve bu koleksiyoncu tarafından 1870’lerde Bolivya’da elde edildiğini tespit etti.
Kafatasına iliştirilen notta bunun bir İnka bireyine ait olduğu yazıyordu. Ancak araştırmacılar, kafatasındaki deformasyon tipinin, Bolivya Yaylaları’nda yaşayan yerli Aymara halkına özgü olduğunu belirledi.
Not ayrıca kafatasının bulunduğu yerin, bugün hâlâ Aymara halkının yaşadığı bir bölge olduğunu söylüyordu. Araştırmaya göre kafatası muhtemelen bu bölgede yaygın olan taş mezar kulelerinden, yani chullpalardan alınmıştı ve muhtemelen bölgenin soğuk ve kuru ikliminde doğal olarak mumyalanmıştı.
Kafatasının farklı açılardan fotoğrafları. C: Abegg et al. 2025
İnsan Kalıntılarını Korumak
Araştırmacılar, çalışmada yalnızca zarar verici olmayan analiz yöntemleri kullandı — örneğin radyokarbon tarihleme yapılmadı, çünkü bu genellikle örnek almak için nesneden kesme, kazıma ya da delik açma işlemleri gerektiriyor.
Çalışmanın başyazarı, Cenevre Üniversitesi’nden antropolog Claudine Abegg, “Ölen kişi rıza gösteremeyeceği için, onun isteyebileceği şekilde olabilecek analiz yöntemlerini seçmek önemliydi” diyor.
Abegg ayrıca, izotop ya da DNA analizleri gibi zarar verici testlerin daha kesin sonuçlar verebileceğini ancak bu tür bir kararın “onunla bağlantılı topluluklara bırakılması gerektiğini” söylüyor.
Şimdilik mumya kafatası hâlâ müzenin koleksiyonunda bulunuyor ancak sergilenmiyor. Brizon, şimdiye kadar bu kalıntının iadesi için herhangi bir talep almadıklarını ama taleplere açık olduklarını söylüyor.
Live Science. 12 Eylül 2025.
Makale: Claudine, A., Sabine, K., Virginie, M., & Claire, B. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >