Blog
Buz Adam Ötzi ve Komşularının Ataları Tamamen Farklıydı
İtalyan Alpleri’nde Ötzi ile aynı dönemde yaşamış 15 kişiden elde edilen antik DNA’nın yeni bir analizine göre, Ötzi’nin genetik kökeni komşularından belirgin biçimde farklıydı.
Erman Ertuğrul - www.arkeofili.com
Ötzi’nin genleri, Anadolu’dan gelen ilk çiftçilerle benzerlik taşısa da, anne ve baba soyları onu çevresindekilerden ayırıyor.
Buz Adam Ötzi’nin ve Kalkolitik Çağ komşularının antik DNA’ları, onun benzersiz bir aile soyuna sahip olduğunu ortaya koyuyor. C: Pixabay
İtalyan Alpleri’nden çıkarılan tarihöncesi iskeletler üzerinde yapılan bir çalışma, toplumun muhtemelen babaya dayalı bir şekilde organize olduğunu ve Buz Adam Ötzi’nin kendine özgü bir aile soyuna sahip olduğunu gösteriyor.
İtalyan Alpleri’nde Ötzi ile aynı dönemde yaşamış 15 kişiden elde edilen antik DNA’nın yeni bir analizine göre, Ötzi’nin genetik kökeni komşularından belirgin biçimde farklıydı.
Bolzano’daki Mumya Araştırmaları Enstitüsü’nde araştırmacı olan Valentina Coia, “Kalkolitik Çağ’dan 15 kişiyi daha analiz ettik ve bunlar da Ötzi ile aynı genetik yapıya sahipti” diyor. “Ancak soy çizgilerini daha yakından incelediğimizde, elde ettiğimiz sonuçları Ötzi’ninkilerle karşılaştırabildik ve onun bu bölgedeki diğer Alpler örneklerinden farklı olduğunu gördük.”
Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışmada, Coia ve meslektaşları, MÖ 6.400 ile 1.300 yılları arasında yani Mezolitik Çağ’dan Orta Tunç Çağı’na kadar Tyrol Alpleri’nde yaşamış 47 kişinin genomunu analiz ederek atalarına dair daha fazla bilgi edinmeyi amaçladı.
İncelenen en ünlü kişi, gizemli koşullarda öldürülmeden önce yaklaşık 5.300 yıl önce Alpler’de yaşamış olan Ötzi’ydi. Mumyalaşmış ve donmuş bedeni 1991 yılında turistler tarafından bulunmuştu.
Önceki bir çalışma, Ötzi’nin “alışılmadık derecede yüksek oranda Anadolu çiftçisi atası” taşıdığını ortaya koymuştu. Bu nedenle araştırmacılar, Kalkolitik Çağ’da (yaklaşık MÖ 3.368–3.108) Alpler’de yaşamış olan Ötzi’nin komşularının da benzer bir kökene sahip olup olmadığını veya Avrasya bozkırlarından gelen avcı-toplayıcı gruplara mı daha yakın olduklarını incelemek istediler.
Antik genomların analizi, tarihöncesi Alp halklarının büyük çoğunluğunun yüksek oranda Anadolu çiftçisi kökeni (yüzde 80–90) ve düşük oranda avcı-toplayıcı kökeni taşıdığını gösterdi. Çalışmada belirtildiğine göre, bu insanların çoğu ayrıca benzer genetik yapılara ve atalara sahipti.
Örneğin, baba soyunu izlemeye yardımcı olan Y kromozomu verileri, test edilen erkeklerin neredeyse tamamının tarihöncesi Almanya ve Fransa’da bulunanlarla benzer bir ata çizgisine sahip olduğunu gösterdi. Buna karşın Ötzi, araştırmacıların belirttiğine göre, daha yaygın bir erkek soyuna sahipti.
Tarihöncesi Alp erkeklerinin baba soyları oldukça benzerken, anne soyları çeşitlilik gösteriyordu. Bu da kadınların kapalı bir erkek grubuna dışarıdan evlenerek katıldığını düşündürüyor.
Ancak Ötzi’nin anne soyunun, bugüne kadar ne başka antik bireylerde ne de modern insanlarda rastlanmamış olduğu belirtildi. Bu soya, bu çalışmada incelenen diğer Alpler bireylerinde de rastlanmadı.
Coia, “Anne soyuna daha önce hiç rastlanmamış olması, bu soyun yok olmuş olabileceğini düşündürüyor” diyor. Ancak verilerin yorumlanmasının zor olduğunu da vurguluyor.
“Belki de Ötzi, aynı dönemden diğer bireylerle karşılaştırıldığında farklı bir çiftçi grubundan geliyor olabilir. Ama bunu ancak Anadolu ve Kuzey İtalya’daki Neolitik bireylere dair daha fazla veriye sahip olursak anlayabiliriz”
Daha önceki bir çalışma, Ötzi’nin koyu saçlı ve koyu gözlü olduğunu ortaya koymuştu. Bu nedenle araştırmacılar, genomları saç ve göz rengi tahmini yapacak kadar bütün olan altı bireyde bu özellikleri de inceledi. “Bu kişilerin muhtemelen koyu kahverengi ile siyah arasında değişen saç rengine sahip kahverengi gözleri vardı (tıpkı Buz Adam gibi)”. Ayrıca genomları, Ötzi gibi, bu tarihöncesi Alp insanlarının da laktoz intoleransı yaşadığını ortaya koydu.
Bu çalışmadan önce, İtalya Alpleri’nin doğusundan yalnızca iki Kalkolitik Çağ bireyinin genomu analiz edilmişti. Ötzi’nin “komşularından” elde edilen 15 yeni genom, bu soğuk ve yüksek rakımlı bölgede yaşamış insanların hayatlarını daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor.
Araştırmacılar, “Ötzi’nin hangi kültürel gruba ait olduğuna dair elimizde bir bilgi yok” diye yazıyor. Bu nedenle, “bu bulgular, bu esrarengiz bireyin genetik kökeni ve kültürel aidiyeti konusunda bazı soruları açık bırakıyor.”
Live Science. 20 Temmuz 2025.
Makale: Croze, M., Paladin, A., Zingale, S. et al. (2025).
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >