Blog
Pagan Tanrıları ikonalarda gizlendi mi?
Ortodokslar için oldukça önemli bir dini aygıt olan ikonaların pagan dini ritüellerinden evrimleşmiş olabileceği düşünülüyor.
www.arkeonews.com
Hz. İsa, Hz. Meryem, melekler ve azizlerin yer aldığı ikonalar, Hristiyan dini yapılarının önemli ve ayrılmaz bir parçasıdır.
İkona sanatı, Bizans / Doğu Roma İmparatorluğu ile birlikte gelişti. Ortodoks mezhebinde daha fazla benimsendi.
Kilise ve evlerin duvarlarına işlenen Hz. İsa‘nın, Hz. Meryem‘in, azizlerin, ve kutsal olayların yer aldığı tasvirlerin, ibadet halinde kutsiyeti arttırdığına inanılıyor. Ortodokslar, bu yönüyle ikonaları kutsal olarak kabul ederler.
Ortodokslar için oldukça önemli bir dini aygıt olan ikonaların pagan dini ritüellerinden evrimleşmiş olabileceği düşünülüyor.
İkonaların daha önceki pagan uygulamalarından bir şekilde evrimleştiği teorisinin en önemli savunucusu, New York Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü’nde Sanat Tarihi Profesörü olanThomas Mathews’tir.
Eski dünya halklarının tanrılarının heykellerine ve figürlerine taptıkları iyi bilinmektedir, ancak daha yeni kanıtlar, Ortodoks Hristiyan simgelerinden farklı olarak, tanrılarının portrelerini kendi evlerinde saygı görmek üzere görevlendirdiklerini göstermektedir.
Dahası, Geç Antik Çağ ile erken Orta Çağ dönemi arasındaki geçici dönemde, putperest ibadet edenler, Hristiyan simgeleriyle karıştırılabilecek pagan portreleri yaptırarak dini uygulamalarını gizlemiş olabilirler.
Mathews’in çalışmaları büyük ölçüde Bizans İmparatorluğu’na odaklanmaktadır.
Mathews’in bakış açısına göre, “Erken Hristiyan ikonların külliyatı, aynı geleneklerin çoğunu paylaşan, Roma Mısır’ının pagan panel resimlerinin külliyatının bir tür yankısını veya aynasını oluşturur.”
Panel resimleri tipik olarak Roma Mısır’ından gelen üst sınıf mumyalara eklenmiştir. Resimlerin tarzı doğalcıydı, genellikle büyük etkileyici gözlerle, daha sonraki Hıristiyan örneklerinden tamamen farklı değildi.
Panel resimleri Mısır’ın her yerinde, özellikle Faiyum antik kentinde keşfedilmiştir. Bununla birlikte, tarihçi Judith Herrin, portre pratiğinin Roma İmparatorluğu’nda çok daha yaygın bir şekilde yayılmış olabileceğini, ancak resimlerin Mısır’da daha iyi hayatta kaldığını, çünkü kuru koşulların onları koruduğunu öne sürdü.
Yunanlılar, Romalılar ve diğer halklar için antik dünyada ev tanrılarına tapınak bulundurmak yaygındı. Bu tanrılara genellikle heykeller veya heykelciklerle saygı duyulurdu, ancak antik çağın sonraki dönemlerinde aileler tanrılarını ahşap panellere boyanmış simgelerle onurlandırmaya başlamış olabilirler.
Herrin’e göre, “Özel evlerin içinde, aile krallarına (ev tanrılarına) da saygı duyulurdu; Özellikle kadınlar ev türbelerinde bunlara katıldılar ve tanrılara adaklar sundular. Ev içinde korunma arayışındaki bu güçlü gelenek, Hıristiyan ikonların yavaş yavaş eskilerin yerini aldığı bir bağlam sağladı. “
Mathews, Hristiyan figürlerinin ikonlar üzerindeki tasvirlerinin büyük ölçüde tanrılarının daha önceki pagan tasvirlerinden, büyük ölçüde Yunan, Mısır ve Roma panteonlarından türetildiğini savunuyor.
Mathews’e göre, İsa’nın ikonografik tasvirleri, Yunan tanrısı Zeus ve Yunan-Mısır tanrısı Sarapis’in paan portrelerine dayanmış olabilir. Temiz tıraşlı bir Mesih içeren simgeler, Yunan tanrısı Apollon’un tasvirlerinden türetilmiş olabilir.
Mathews ayrıca Meryem Ana ve bebek İsa’nın ikonlarının, İsis’in Harpocrates’li pagan Mısır ikonografisinden ilham aldığını savunuyor. Benzer şekilde, eski çok tanrılı dinlerin haloed tanrısallıkları, özellikle Sobek’in görüntüleri, azizlerin ve meleklerin genellikle başları halelerle çevrili olarak tasvir edildiği daha sonraki Hıristiyan ikonografik şemalarını etkilemiş olabilir.
Bazı Roma imparatorları Hristiyanları acımasızca bastırmış olsalar da, din imparatorluğa yayıldı ve yavaş yavaş kabul edildi. MS 313’te İmparator Konstantin, Hristiyanlığı suç olmaktan çıkaran Milano Fermanı’nı yayınladı.
Daha sonra, MS 380’de imparator Theodosius,
Hristiyanlığı Roma İmparatorluğu’nun resmi dini yapan Selanik Fermanı’nı yayınladı. Sadece iki yıl sonra, paganizmi yasakladı ve bazı pagan uygulamalarını ölümle cezalandırdı.
Theodosian kararnamelerini takiben, putperestlerin çok tanrılı dinlerini uygulamaları giderek daha tehlikeli hale geldi. Bununla birlikte, bekletmeler vardı ve bazı putperestler tanrılarına gizlice ibadet etmeye devam ettiler.
Paganların inançlarını gizlemelerinin, ancak yine de evlerinde özel tapınaklar bulundurmalarının bir yolu, yetkilileri kandırmak için görünüşte Hıristiyan tarzında simgeler görevlendirmekti. Bir pagan simgesi keşfedilirse, simgenin Mesih’e veya azizlerden birine ait olduğunu iddia edebilirlerdi.
Herrin, “580’lerin sonlarına kadar bile, putperestlerin, aslında Apollon’un adanmışları olduklarında Mesih’e saygı duyuyor gibi görünmeleri için simgeleri görevlendirdikleri keşfedildi” diyor.
Sonuçta, bu aldatmaca işe yaramadı. Daha sonra öldürülen Apollon’a tapanların kınanmasıyla sonuçlanan bir dizi davaya neden oldu.
Kapak Fotoğrafı Konya Aya Elenia Kilisesi’nde bulunan Hz. Meryem ve Hz. İsa’nın yer aldığı ikona/Oğuz Büyükyıldırım
Alexander Gale/ Greekreporter
By Oğuz Büyükyıldırım
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >