Blog

Türklere Anadolu’nun kapýlarýný açan Malazgirt Fatihi Büyük Selçuklu Sultaný Alparslan’ýn türbesini ortaya çýkarmaya yönelik Türkmenistan’ýn Merv kentinde Türkiye Ýþbirliði ve Koordinasyon Ajansý Baþkanlýðý (TÝKA) tarafýndan yürütülen kazýlarda, önemli bulgulara rastlanýldý.
Merv kentindeki Selçuklu Sultaný Alparslan’ýn türbesini ortaya çýkarmaya yönelik yürütülen kazý çalýþmalarýnýn eþ baþkanlarýndan Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Osman Eravþar, yaptýðý açýklamada, 11. Cumhurbaþkaný Abdullah Gül ile Türkmenistan Devlet Baþkaný Gurbanguli Berdimuhamedov arasýnda Sultan Alparslan’ýn Mezarýnýn Bulunmasý ve Türbe Ýnþasý Projesi protokolünün imzalandýðýný hatýrlattý. Projenin, TÝKA bünyesinde yürütüldüðünü anýmsatan Eravþar, Sultan Alparslan’ýn mezarýnýn bulunmasý ve türbe inþasý projesi kapsamýnda görevlendirildiðini söyledi. Eravþar, TÝKA’nýn proje kapsamýnda ilk olarak Ankara’da çalýþtay düzenlediðini ifade ederek, “Çalýþtay öncesinde Merv’de jeofizik araþtýrmasý yapýldý. Farklý bilim adamlarýnca Ortaçað kaynaklarý incelenerek deðerlendirmeler yapýldý. Bu çalýþmalarýn sonucunda oluþturulan ilk bilim kurulu mezar yerinin araþtýrýlmasý için görevlendirildi. Bu kapsamda, alanýn haritalama ve jeofizik çalýþmasý yapýldý. Yaþanan ekip deðiþimiyle Mayýs ayýnda da Selçuk Üniversitesi’nden ben ve Prof. Haþim Karpuz, Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Halit Çal, kazýnýn üç eþ baþkaný olarak görevlendirildik” diye konuþtu.

‘KAYNAKLAR, CUMA CAMÝSÝ’NÝ GÖSTERÝYOR’

Çalýþmalara Merv’de yüzey araþtýrmasý yaparak baþladýklarýný anlatan Eravþar, Sultan’ýn kabrinin nerede olduðuna dair Ortaçað kaynaklarýný incelediklerini bildirdi. Eravþar, bilimsel çalýþmalar ýþýðýnda elde edilen verileri derlediklerini belirterek, þöyle devam etti:

“Bizden önceki heyet beþ farklý nokta belirlemiþ. Görevi devralýnca önceki çalýþmalarý okuduk, gelinen noktada yapýlanlarý anlamaya çalýþtýk. ‘Acaba neresi olabilir’ diye sorduk, kendi içimizde tartýþtýk. Aslýnda Ortaçað kaynaklarý açýk þekilde þunu söylüyor; ‘Sultan Alparslan bir Cuma Camii’ne defnedildi. Dönemin kaynaklarý Sultan’ýn cenazesinin Merv’e getirilip, Cuma  Camii’ne defnedildiðini gösteriyor.  Bu bilgiden hareketle bizim yaklaþýmýmýz þu oldu; ‘Acaba hangi Cuma Camisi’nde mevta bulunuyor? Çünkü Merv’de üç tane Cuma Cami’si olduðu biliniyor. Bunlardan birisi Beni Mahan Cuma Camisi, diðeri Mescid-i Atik ve bir diðeri de Macan Cuma Cami’sidir.”

TÜRBE, ÝKÝ FUTBOL SAHASI ALANDA ARANIYOR

Prof. Dr. Eravþar, Selçuklularýn Merv’i fethettiðinde Gavur Kale ve Beni Mahan Cuma Camisi’nin bulunduðu bölgenin terk edildiðini ifade ederek, sözlerini þöyle sürdürdü: “1992-2001 yýllarýnda Ýngilizler kazý çalýþmasý yapmýþ. Onlarýn topladýklarý bilgilere göre Gavur Kale’nin sadece sanatkarlarýn yerleþtiði iskan olmadýðýný anlýyoruz. Bu bilgiler Beni Mahan Cuma Camisi’nin 10. yüzyýlda kullanýlmadýðýný, terk edildiðini gösteriyor. Türkmen bilim adamý Tirkeþ Hocaniyazov, kazý araþtýrmalarý yapmýþ ve Beni Mahan Camisi’nin planýný tam olarak kazýlar sonucunda ortaya koymuþ. Bilinen bir yapý, türbe orada olsaydý, Hocaniyazov bunu görürdü. Diðer cuma camisi Mescid-i Atik (Köhne Mescid) yine ayný nedenlerle 10. yüzyýlýn baþýnda terk edilmiþ. Geriye bir tek cami kalýyor o da Macan Cuma Cami’sidir. Bu cami Merv’in merkezinde Sultan Sencer Türbesi yakýnýnda bulunuyordu. Moðol istilasý sýrasýnda tahrip olmuþ, Harzemþahlar döneminde yeniden bazý bölümleri yapýlmýþ. Bu caminin sýnýrlarýný belirlemek mümkün deðildi. Yaklaþýk iki futbol sahasý büyüklüðünde bir alaný kapladýðýný düþünüyoruz. Avlusu ile oldukça büyük bir yapý.”

RUS BÝLÝM ADAMLARI DA ALPARSLAN’IN MEZARINI ARAMIÞ

“Buraya iliþkin 19. yüzyýlda Çarlýk Rusya’sýnda bilimler akademisinden Yukovski, Merv anýtlarý hakkýnda araþtýrma yapýyor” diyen Eravþar, þunlarý söyledi: “O da ‘Alparslan’ýn mezarý neredeydi’ diye soruyor. O da bizim gittiðimiz yoldan giderek, Sultan Alparslan’ýn mezarýnýn Macan Cuma Camisi’nin içinde olduðunu belirtiyor. Bugün alanýn üzeri toprakla kaplanmýþ, deðiþik kümeler ve yýðýnlar var. Bölgede geçmiþ yýllarda Ruslarýn yaptýðý kazýlarda ve Sultan Sencer Türbesi’nde yapýlan restorasyonlar sýrasýnda çok ciddi tahribatlar yapýlmýþ. Ayrýca burada yapýlan araþtýrma ve çalýþmalarýn da düzenli bir kaydý tutulmamýþ. Elimizde bunlarla ilgili herhangi bir bilgi bulunmuyor.”

TÜRBE, MACAN CUMA CAMÝSÝ’NDE

Alandaki topografik özellikler ve yüzeydeki bulgularý dikkate alarak, geçen mayýs ayýnda kazýya baþladýklarýný anlatan Eravþar, þu bilgileri verdi: “Alanýn içerisinde dört farklý nokta belirlendi. Türkmen bilim adamlarýnýn önerdikleri bölgeler de vardý. Alanýn güney doðu kýsmýnda yoðunlaþtýk. Çalýþmalar sýrasýnda bölgede bir önemli bir Selçuklu yapýsýna ait olduðunu düþündüðümüz çini ve mimari parçalar ele geçirildi. Bunlarýn içerisinde bir kitabe parçasý var ki bu bizi heyecanlandýrdý. Ancak ne yazýk ki kýrýlmýþ, tahrip olmuþ. Ýlerleyen yýllarda ve kazýlarda bu kitabenin diðer parçalarýný bulursak, en azýndan bu yapýnýn mimari kimliði ve türbenin bu yapýnýn içerisinde nerede olduðu sorusu cevaplanmýþ olur.” 

Eravþar, bulduklarý bulgularýn küçük ipucu olduðuna dikkati çekerek, þöyle devam etti: “Önümüzdeki yýllarda bulacaðýmýz diðer bulgularla bilgilerle desteklersek, Alparslan’ýn türbesine çok yaklaþtýðýmýzý söyleyebiliriz. Þu an için bunu söylemek zor. Çalýþmalara baþladýðýmýz ilk günden itibaren doðru yerde olduðumuzu düþünüyoruz. Türbeyi doðru yerde arýyoruz. Yanlýþ bir yerde olduðumuzu düþündürecek bugüne kadar herhangi bir bilgiyle karþýlaþmadýk. Çalýþmalarda caminin zemin döþemelerini bulduk. dolayýsýyla caminin içerisindeyiz ama neresindeyiz? Bu iki futbol sahasý büyüklüðündeki alanda türbenin yerini konumlandýrmanýz gerekiyor. Ayrýca alanýn üzerinde yer yer 12 metre yüksekliðinde toprak tabaka var. Bu þunu gösteriyor, bu yapý çok derinlerde. Öncelikli hedefimiz türbeyi bulmak. Camiyi bulduk ve buranýn belirli yerlerindeyiz. Türbe nerede diye soruyu sorup belirli ipuçlarýný arýyoruz.”

15 YILLIK ÇALIÞMAYI BÝR YILDA KAZDILAR

Kazý Eþ Baþkaný Prof. Haþim Karpuz ise kazý kapsamýnda 47 açma yaptýklarýný belirterek, ekip üyeleri ve kazý eþ baþkanlarýnýn geçen yýl özverili çalýþmalarda bulunduðunu bildirdi. Düzenli yapýlan çalýþmalar sonucunda önemli mesafelerin katedildiðini anlatan Karpuz, Türkiye’deki benzer bir alanda yapýlacak çalýþmanýn 15 yýlda tamamlanabileceðini ifade etti. Karpuz, kýsa zamanda çok hýzlý ve yoðun çalýþtýklarýný dile getirerek, “Hata yapmak istemiyoruz. Bu þekilde çalýþýlýrsa ne kadar sürede bulunur bunu söylemek güç ama belirli þeylerin ortaya çýkarýlmasý, bütün bir camiyi kazýp ortaya çýkaralým derseniz 40 yýlý bulur. Ama bizim 40 yýlýmýz yok. Biz hedef odaklý çalýþýyoruz. Amacýmýz türbeyi bulmak” þeklinde konuþtu.

Prof. Dr. Karpuz, kaynaklardan edindikleri bilgiler ve kazýlarda çýkan bulgular doðrultusunda çalýþmalarýn sürdüðüne iþaret ederek, þunlarý kaydetti: “Bu da bizim aþaðý yukarý bir kaç yýl veya 4-5 yýl içinde en azýndan belirli þeyleri çok net biçimde yorumlayabileceðimizi saðlayacak bilgiler çýkaracaktýr. Çalýþma yaptýðýmýz alan zor bir yer. Kýsa zamanda sonuç alýnabileceðini sanmýyorum. Bizim ortaya koyduðumuz bulgular bize yön verecek bilgilere sahip. 2015’te en azýndan türbeye iliþkin yeni bilgi ve bulgulara ulaþacaðýmýzý umut ediyoruz.”

YILIN ÝLK KAZISI MAYIS’TA BAÞLAYACAK

Kazý Eþ Baþkaný Gazi Üniversitesi Öðretim Üyesi Prof. Dr. Halit Çal da çalýþmalara 15 bilim adamý ve 70 iþçinin katýldýðýný vurguladý. Türkmenistan’da da 5 bilim adamýnýn kazýda yer aldýðýna dikkati çeken Çal, “Bu yýl iki farklý tarihte çalýþma yapýlacak. Ýlk dönem çalýþmalar mayýsta baþlayacak. Bölgenin iklim þartlarý gözönüne alýnarak planlama yaptýk. Ýlk etabý haziran ayý ortasýnda tamamlamayý düþünüyoruz. Ýkinci dönem ise eylülde baþlayacak ekim ayýnýn ikinci haftasý tamamlanacak. Gazi Üniversitesi ile Selçuk Üniversitesi öðretim üyeleri aðýrlýklý çalýþacak. Türkmensitan Kültür Bakanlýðý yetkilileri de katýlýyor” ifadelerini kullandý.

Kaynak: http://arkeolojihaber.net/2015/04/05/sultan-alparslanin-mezari-icin-onemli-bulgulara-ulasildi/