Blog
Türkiye'nin Orta Anadolu Bölgesi'ndeki Canhasan'da 8.500 Yıllık Ayna Bulundu
Bulgular, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın "Geleceğe Miras" projesi kapsamında Karaman'ın Alaçatı köyündeki Canhasan höyüklerinde yürütülen kazıların ikinci etabında ortaya çıkarıldı.
www.arkeonews.com
Türkiye'nin orta kesimlerindeki Canhasan'da 8 bin 500 yıllık obsidyen ayna bulundu. Bu ayna, erken Neolitik dönem zanaatkarlığı ve şehir planlamasına dair yeni bilgiler ortaya koyuyor.
Türkiye'nin merkezindeki arkeologlar, Anadolu'nun bilinen en eski yerleşim yerlerinden biri olan ve 10.000 yıllık bir sokak sistemine ev sahipliği yaptığı düşünülen Canhasan'da dikkat çekici bir keşif yaptıklarını duyurdu. Son kazılarda ortaya çıkarılan 8.500 yıllık obsidyen ayna ve incelikle işlenmiş obsidyen aletler koleksiyonu, erken Neolitik zanaatkarlığa ve sembolik kültüre dair nadir bilgiler sunuyor.
Bulgular, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın "Geleceğe Miras" projesi kapsamında Karaman'ın Alaçatı köyündeki Canhasan höyüklerinde yürütülen kazıların ikinci etabında ortaya çıkarıldı. Ankara Üniversitesi'nden Doç. Dr. Adnan Baysal liderliğindeki araştırma ekibi, bölgenin Çatalhöyük gibi simgesel alanlardan önce veya onlarla paralellik gösteren köklü Neolitik mirasını araştırıyor .
Kentsel Planlamaya İlk Bakış
Bu kazı sezonunun en çarpıcı sonuçlarından biri, Çanak Çömlek Öncesi Neolitik döneme ait bilinen en eski sokak düzeninin tespit edilmesidir. Bu keşif, Canhasan'ın planlı yerleşim yapılarının ortaya çıkışında öncü bir rol oynamış olabileceğini düşündürmektedir; bu, belki de insanlık tarihindeki en eski kentsel zihniyet örneklerinden biridir .
Baysal, "Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'dan kalma bu sokak konsepti, Anadolu'da kentleşmenin ilk adımlarına işaret ediyor," diye açıklıyor. "Erişilebilirliğe, ortak alanlara ve mimari planlamaya değer veren örgütlü bir toplum yapısını akla getiriyor."
Bu keşifler Canhasan'ı, dünyanın en iyi korunmuş Neolitik mega alanlarından biri olan Çatalhöyük'te doruğa ulaşan kültürel dönüşümü topluca haritalandıran Aşıklı Höyük, Boncuklu Höyük ve Pınarbaşı gibi diğer erken Neolitik merkezlerle uyumlu hale getiriyor.
Canhasan'da 8.500 Yıllık Ayna Ortaya Çıkarıldı. Kaynak: Canhasan Arkeolojik Kazı Ekibi
Obsidyenden Bir Başyapıt: 8.500 Yıllık Ayna
Sezonun öne çıkan keşifleri arasında, MÖ yaklaşık 6.500 yılına tarihlenen, son derece cilalı bir obsidyen ayna yer alıyor. Volkanik camdan yapılmış aynalar nadirdir, üretimi teknik olarak zordur ve kültürel açıdan önemlidir.
Baysal'a göre Canhasan örneği, Çatalhöyük'te bulunanlarla çağdaştır ve bilinen tüm örnekler günümüz Türkiye sınırları içinde yer almaktadır. Bu durum, obsidyen ayna yapımının, yerel zanaatkarlık ve teknolojik uzmanlığa dayanan, belirgin bir Anadolu yeniliği olduğu görüşünü güçlendirmektedir.
Baysal, "Bu aynalar olağanüstü bir beceri gerektiriyor," diye belirtiyor. "Üretim süreci inanılmaz derecede zorlu; obsidiyenin aşındırıcı malzemeler kullanılarak dikkatlice şekillendirilmesi ve cilalanması gerekiyor. Bu sıradan bir zanaat değildi; özel bir teknolojiydi."
Keskin kenarları ve camsı parlaklığıyla değer verilen obsidiyen, antik Yakın Doğu'da alet yapımında, ritüel objelerde ve uzun mesafeli ticarette yaygın olarak kullanılıyordu. Bir aynanın varlığı, hem sembolik hem de muhtemelen ritüel bir öneme işaret ediyor; belki de kişisel kimlik, statü veya maneviyatla bağlantılı.
Kazınmış Ok Uçları Yerel Bir Sembolik Geleneği Ortaya Çıkarıyor
Ekip ayrıca, Canhasan bölgesine özgü olduğu görülen ince çizgisel kesiklerle süslenmiş çok sayıda obsidyen ok ucu ortaya çıkardı.
Baysal, "Bu oyma parçalar, uzun süredir devam eden yerel bir geleneğin varlığını gösteriyor," diyor. "Obsidyen birçok Neolitik alanda bulunsa da, bu özel oyma stili şimdiye kadar sadece Canhasan'a özgü gibi görünüyor."
Arkeologlar, kazınmış motiflerin sembolik anlamlar taşıyabileceğine inanıyor; bu anlamlar muhtemelen sosyal kimlik, mülkiyet veya ritüel uygulamalarla ilgili olabilir. Bu tür sembolik ifadeler, göçebe yaşamdan kalıcı tarım yerleşimlerine geçiş yapan Neolitik toplulukların belirleyici bir özelliğidir.
Keskin kenarları ve camsı parlaklığıyla değer verilen obsidiyen, antik Yakın Doğu'da alet yapımında, ritüel objelerinde ve uzun mesafeli ticarette yaygın olarak kullanılıyordu. Kaynak: Canhasan Arkeolojik Kazı Ekibi
Orta Anadolu'nun Neolitik Kültürünün Hikayesini Yeniden Yazmak
Çatalhöyük, onlarca yıldır Orta Anadolu'nun Neolitik dünyasının kalbi olarak akademik ve kamuoyunun ilgi odağı olmuştur. Duvar resimleri, figürinleri ve karmaşık mimarisi, erken dönem tarım toplumlarına dair küresel anlatıları şekillendirmiştir.
Ancak Baysal, bu hikâyenin eksik olduğunu vurguluyor. "Şimdiye kadar bu kültürel evrimin sadece Çatalhöyük bölümünü öğrendik," diyor.
“Canhasan, Aşıklı Höyük ve Boncuklu Höyük gibi yerlerde başlayan , Canhasan aracılığıyla gelişen ve en sonunda Çatalhöyük’te doruğa ulaşan daha önceki bölümleri açığa çıkarmamıza yardımcı oluyor .”
Bu durum Canhasan'ı, erken dönem topluluklarının proto-kentsel mega sitelerin ortaya çıkmasından çok önce sembolik sistemleri, sanatsal gelenekleri ve ileri el sanatları teknolojilerini nasıl geliştirdiklerini anlamada önemli bir bağlantı noktası olarak konumlandırıyor.
Daha Geniş Bir Arkeolojik Bağlam
Türkiye'nin merkezindeki volkanik obsidyen kaynaklarına stratejik bir mesafede bulunan Canhasan, erken dönem alet üretimi ve inovasyonunun merkezi konumundaydı. Bölgedeki obsidyen, Yakın Doğu'da yaygın olarak ticareti yapılıyor ve Levant'a kadar ulaşıyordu.
Arkeologlar Canhasan'ın neden bu kadar önemli olduğunu gösteren birkaç neden sıralıyor:
Yerleşimin devamlılığı: Alan, Çanak Çömlek Öncesi Neolitik dönemden Kalkolitik döneme kadar yerleşim yeri olarak kullanılmıştır.
Zanaatta uzmanlaşma: Ayna ve oyma aletler, bir zamanlar varsayıldığından çok daha önce gelişmiş bir zanaatkarlığın varlığını göstermektedir.
Sembolik kültür: Kazınmış aletler karmaşık toplumsal uygulamaları akla getirir.
Kentsel öncüler: 10.000 yıllık sokak, erken yerleşim planlamasına ilişkin ortaya çıkan teorileri destekliyor.
Bu bakış açıları bir araya geldiğinde, sembolik ve teknolojik gelişmişliğin büyük Neolitik kentlerde aniden ortaya çıktığı yönündeki uzun süredir devam eden varsayımlara meydan okuyor. Oysa Canhasan gibi alanlar, Orta Anadolu genelinde kademeli ve birbiriyle bağlantılı bir kültürel evrimi gözler önüne seriyor.
Kaynak: Canhasan Arkeolojik Kazı Ekibi
Anadolu'nun Derin Geçmişinde Yeni Bir Bölüm
Kazılar devam ederken, araştırmacılar Canhasan'ın en eski sakinlerinin günlük yaşamlarını, ritüellerini ve teknolojik yeteneklerini aydınlatacak ek kanıtlar ortaya çıkarmayı umuyor. Her yeni keşif, dünyanın ilk yerleşik toplumlarının kendilerini nasıl örgütledikleri, araçlarını nasıl şekillendirdikleri ve kimliklerini nasıl ifade ettiklerinin hikayesine derinlik katıyor.
Obsidyen ayna şimdilik, hem gerçek hem de mecazi anlamda, bir zamanlar Orta Anadolu'nun yüksek ovalarında yaşayan Neolitik insanların yaratıcılığını ve ustalığını hatırlatan parlak bir anı olarak duruyor.
Kapak Görseli Kredisi: Canhasan Arkeolojik Kazı Ekibi
Oğuz Büyükyildirim tarafından29 Kasım 2025
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >