Blog
Yeni Zelanda’da Dev Moa Kuþlarýnýn Soyu Nasýl Tükendi?
| Kategori: Arkeoloji ve Sanat Haberleri | Yorum: 0 yorumYeni Zelanda’da Dev Moa Kuþlarýnýn Soyu Nasýl Tükendi?
Yapýlan çalýþma, tartýþmalara son vererek, insanlarýn Moa adý verilen dev kuþlarý aþýrý avlayarak yok ettiðini ortaya koyuyor.
Moa (Dinornithiformes) olarak bilinen büyük, uçamayan kuþlarýn dokuz türü, milyonlarca yýl boyunca Yeni Zelanda’ da geliþimini sürdürdü. Ancak daha sonra, günümüzden 600 yýl önce, aniden nesilleri tükendi.
Moa kuþlarýnýn yok olmalarý, 13. yüzyýl sonlarýnda insanlarýn ilk defa adaya ayak basmasýyla ayný zamana denk geliyordu ve bilim insanlarý uzun zamandýr, Moalarýn sayýsýnýn azalmasýnda Homo sapiens tarafýndan avlanmanýn oynadýðý rolü merak ediyorlardý.
Dev kuþlarý yok olmanýn eþiðine biz mi getirdik, yoksa onlar zaten volkanik patlamalar ve hastalýklar nedeniyle yok olma yolunda ilerliyorlar mýydý?
(Avustralya’daki Büyük Hayvanlarýn Yok Olmasýnýn Nedeni Ýklim Deðil Ýnsanlar)
Moa kuþlarýnýn fosilleri üzerine yapýlan bir genetik çalýþma, bu kuþlarýn yok olmasýnýn tek faili olarak insanlýðý iþaret ediyor. Çalýþma, geçmiþteki insanlarýn hayvanlarý sürdürülebilir þekilde mi avladýðýna yoksa sayýsýz türün yok olmasýnýn suçlusu mu olduðuna iliþkin, devam etmekte olan tartýþmaya katkýda bulunuyor.
Araþtýrmaya dahil olmayan, Barcelona Evrimsel Biyoloji Enstitüsü’nden evrimsel biyolog Carles Lalueza-Fox, “Çalýþma, insanlara baðlý yok olma durumunu oldukça ikna edici þekilde ortaya koyuyor.” diyor. “Türün yok olmasýna uzun süreli ve doðal bir azalma sebep olmamýþtý.”
Bilim insanlarý uzun süredir, megafaunanýn (mamutlar, mastodonlar ve moalarýn da dahil olduðu dev hayvanlar) 9.000 ila 13.000 yýl önce baþlayan ve insanlarýn dünyaya yayýldýðý zamana denk gelen yok olma sürecine neyin sebep olduðu üzerine tartýþýyor.
Hayvanlarýn sýklýkla insanlar onlarýn habitatlarýna ayak bastýktan sonra yok olmasý, araþtýrmacýlarý, hayvanlarý aþýrý avlanma sonucu öldürdüðümüzü düþünmeye itiyor. Ancak diðer bilim insanlarý, bu türlerin ölümünün kilit noktalarý olarak volkanik patlamalar, hastalýklar ve son Buzul Çaðý’nýn sonlarýndaki iklim deðiþikliklerini içeren doðal nedenlere iþaret ediyor. Araþtýrmacýlara göre Moalar; dev türlerin yok olan son üyesi olmalarý ve aniden yok olmalarýnýn iklim deðiþikliklerinin parmaðý olamayacak kadar yakýn zamanda gerçekleþmesi bakýmýndan, bilhassa ilginç bir durum teþkil ediyor. Ancak son çalýþmada bazý bilim insanlarýnýn iddia ettiði gibi, diðer doðal nedenler Moalarý yok olma yoluna sokmuþ olabilir mi?
Kopenhag Üniversitesi’nden evrimsel biyolog Morten Allentoft, bu hipoteze þüpheyle yaklaþýyor. Arkeologlar biliyor ki ilk Polinezyalýlar her yaþtan Moa’yý hatta yumurtalarýný bile yiyordu. 12-250 kilogram arasýnda çeþitlilik gösteren boyutlarýyla Moa türleri, insanlar gelmeden önce hiç karasal memeliyle karþýlaþmamýþ olmalarý nedeniyle, insanlara oldukça büyük öðünler saðlýyordu. “Arkeolojik alanlarda yýðýnla kuþ kemikleri görüyorsunuz.” diyor Allentoft. “Eðer hayvanlarý yaþam evrelerinin her aþamasýnda avlarsanýz, nesillerini sürdürme imkanlarý olmaz.”
“Dinornis robustus”un da dahil olduðu (2 metre boyunda, yerden 3.6 metre yükseklikteki yeþilliklere ulaþabilen en uzun Moa), dört ayrý türden 281 farklý Moa’nýn DNA’sýný ve radyokarbon tarihleme yöntemini kullanan Allentoft ve çalýþma arkadaþlarý, Moalarýn son 4.000 yýldaki genetik ve popülasyon tarihini belirlemek için iþe koyuldu. Yaþlarý 12.966’dan 602’ye kadar çeþitlilik gösteren Moa kemikleri, Yeni Zelanda’nýn Güney Adasý’ndaki beþ farklý fosil bölgesinden toplandý. Araþtýrmacýlar kemiklerden mitokondriyal ve nükleer DNA analizleri yaptý ve bunlarý dört türün genetik çeþitliliðini incelemek için kullandý.
Genellikle, hayvanlarýn sayýsý azaldýkça genetik çeþitliliklerini kaybettikleri için, yok oluþ olaylarý hayvanlarýn genetik tarihinde görülebilir. Fakat ekip, Moa popülasyonunun yok olma eþiðinde olduðunu gösteren hiçbir bir iþaret bulamadý.
Araþtýrmacýlar, aslýnda tam tersinin doðru olduðunu ileri sürdü; yok olmalarýndan 4.000 yýl öncesine kadar Moalarýn sayýsý sabitti. Hatta D. robustus‘un sayýsý, Polinezyalýlarýn gelmesinden sonra yavaþ yavaþ artmýþtý. 200 yýl kadar sonraysa kuþlar aniden ortadan kayboldu. “Genlerinde yok olacaklarýný gösteren hiçbir iz yok” diyor Allentoft, “Bir bakýyorsunuz Moalar orada, bir de bakýyorsunuz ki yok olmuþlar”
“Çalýþma insanlarýn, moalarýn neslinin tükenmesine tek baþlarýna sebep olduklarý konusunda muazzam derecede kanýt sunuyor.” diyor araþtýrmaya dahil olmayan evrimsel biyolog ve Moa uzmaný Trevor Worthy.
“Kaçýnýlmaz sonuç þu ki, bu kuþlar yaþlý, türlerinin son örnekleri veya yok olmak üzere deðildiler. Bilakis, insanlar onlarla karþýlaþana ve onlarý yok edene kadar, güçlü ve saðlýklý popülasyonlardý.”
Ancak Worthy, Allentoft’ un ekibinin güçlü veri setinin, “insanlarýn kuþlarýn yok oluþunda oynadýðý rol” konusundaki tartýþmalara vereceði yön konusunda þüpheli. Çünkü genelde “bazýlarý insanlarýn böyle bir þey yapmamýþ olduðuna inanýyor” düþüncesi hakim.
Allentoft ise, Polinezyalý yerleþimcilerin moalarýn kökünü kazýmasý konusunda hiç de þaþýrmýþ deðil; baþka herhangi bir insan grubunun da onlarla ayný þeyi yapacaðýný düþünüyor.
“Yerli insanlarýn doðayla ahenk içinde yaþadýðýný düþünmek hoþumuza gidiyor. Ancak bu nadiren böyle. Ýnsanlar hayatta kalmak için ne gerekiyorsa onu yapar. Bu iþler böyle yürüyor.”
Science Mag. 17 Mart 2014.
Makale: Allentoft, M. E., Heller, R., Oskam, C. L., Lorenzen, E. D., Hale, M. L., Gilbert, M. T. P., … & Bunce, M. (2014). Extinct New Zealand megafauna were not in decline before human colonization. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(13), 4922-4927.
Kaynak:Arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >