Blog
Zerzevan Kalesi'nde 1.800 Yıllık Su Sistemi Ortaya Çıkarıldı: Antik Bir Mühendislik Harikası
En büyük sarnıç, 4.000 tona kadar su tutabilen tonozlu bir çatıya sahiptir. Kaleye su, 8,5 kilometre uzaklıktaki üç kuru kaynaktan, gelişmiş su kemerleri ve kanallar aracılığıyla taşınıyordu.
www.arkeonews.com
Arkeologlar, Roma İmparatorluğu döneminden kalma bir askeri yerleşim yeri olan tarihi Zerzevan Kalesi’nde 1.800 yıllık dikkat çekici bir su dağıtım sistemini gün yüzüne çıkardı . Bu önemli keşif, antik mühendislik harikalarına yeni bir ışık tutuyor ve bu stratejik kaledeki yaşam hakkında daha derin bir anlayış sağlıyor.
Diyarbakır şehir merkezine yaklaşık 13 kilometre uzaklıkta, Çınar ilçesine bağlı Demirölçek köyü yakınlarında bulunan Zerzevan Kalesi, 124 metre yüksekliğindeki kayalık bir tepenin üzerinde yer almaktadır. Askeri bir kompleks içerisinde dünyanın bilinen son Mithras Tapınağı'na ev sahipliği yapmasıyla ünlü olan bu alan, paha biçilmez bir arkeolojik ve kültürel miras niteliği taşımaktadır. Kale, 2020 yılından bu yana UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edilerek bölgenin önemli bir turizm merkezi olma statüsünü pekiştirmiştir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın "Geleceğe Miras" projesi kapsamında 2014 yılında başlatılan Zerzevan Kalesi'ndeki devam eden kazılar, kapsamlı kalıntıları ortaya çıkarmıştır. Bunlar arasında 1.200 metre uzunluğunda 15 metre yüksekliğinde bir savunma duvarı, 21 metre yüksekliğinde bir gözetleme kulesi, kiliseler, idari binalar, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları, 63 sarnıç, bir yeraltı kilisesi ve 400 kişilik bir yeraltı sığınağı bulunmaktadır. Kalede ayrıca gizli tüneller ve Hristiyanlığın MS 4. yüzyılda egemen olmasından önce dini ayinlerin merkezi olan bir yeraltı Mithras Tapınağı da bulunmaktadır.
Yüzeyin Altında Bir Roma Mühendislik Harikası
Son atılım, kazı ekibi lideri Prof. Dr. Aytaç Coşkun'un "mükemmel bir mühendislik harikası" olarak tanımladığı, Roma dönemine ait karmaşık bir su dağıtım sisteminin keşfiyle gerçekleşti. Prof. Coşkun'a göre sistem, kale surlarının dışına uzanan su kanalları ve yağmur ve kaynak sularını toplayıp depolamak için tasarlanmış 63 sarnıçtan oluşan etkileyici bir ağ içeriyor.
En büyük sarnıç, 4.000 tona kadar su tutabilen tonozlu bir çatıya sahiptir. Kaleye su, 8,5 kilometre uzaklıktaki üç kuru kaynaktan, gelişmiş su kemerleri ve kanallar aracılığıyla taşınıyordu. Arkeologlar, ana sarnıçlardan gelen suyu, konut alanları ve Mithras Tapınağı da dahil olmak üzere kale içindeki çeşitli binalara taşıyan su dağıtım kanalını ilk kez ortaya çıkardılar.
Arkeologlar, Roma İmparatorluğu döneminden kalma bir askeri yerleşim yeri olan tarihi Zerzevan Kalesi'nde 1.800 yıllık dikkat çekici bir su dağıtım sistemini gün yüzüne çıkardı. Fotoğraf: Osman Bilgin/AA
Bu keşfe ek olarak, Roma döneminde basınçlı su sistemlerinin kullanıldığını ortaya koyan künk adı verilen seramik borular bulundu. Bu sistem, suyun kale içinde daha yüksek kotlara itilmesini sağlıyordu ve bu da o dönem için ileri bir teknolojiydi. Ayrıca, tonozlu sarnıcın içinde dağıtım şebekesine akan küçük bir şelale mekanizması da tespit edildi.
Su Taşıyıcıları ve Kaledeki Yaşam
Buluntular arasında, askerlerin ve sivillerin yanlarında su taşıdığını gösteren antik su matarası parçaları da vardı. Prof. Coşkun, kalenin su depolama kapasitesinin muazzam olduğunu, dışarıdan su kaynağı olmadan binlerce kişiyi bir yıl boyunca idare edebileceğini vurguladı.
Kale yaklaşık 1.600 kişiye ev sahipliği yapsa da, kuşatmalar sırasında çevre bölgelerden gelen yerli halkın yeraltına sığınmasıyla çok daha fazla kişiye ev sahipliği yapabiliyordu. Geniş su rezervlerine sahip geniş yeraltı şehri, uzun süreli saldırılarda hayatta kalmayı garantiliyordu.
Prof. Coşkun, "Zerzevan Kalesi'nde ortaya çıkarılan 1800 yıllık bu su dağıtım sistemi, Roma İmparatorluğu'nun gelişmiş mühendislik ve mimari gelişiminin somut kanıtlarını sunuyor." dedi.
Kazı görevlileri, yeni keşfedilen su dağıtım sisteminin bir parçası olan pişmiş kilden yapılmış antik su boruları olan künk kalıntılarını ortaya çıkardı. Kaynak: Osman Bilgin/AA
Zerzevan Kalesi: Tarihi Bir Askeri Kale
Zerzevan Kalesi, Amida (bugünkü Diyarbakır) ve Dara antik kentleri arasında stratejik bir konuma sahip olup, geniş bir vadiye hakim olup önemli ticaret yollarını kontrol etmektedir. Kale, Roma ve Sasani İmparatorlukları arasında yoğun çatışmalara sahne olmuştur.
Kökeni Asur dönemine kadar uzansa da, asıl askeri yerleşim MS 3. yüzyılda Roma döneminde kurulmuştur. Kale, MS 639'daki İslam fetihlerine kadar aralıksız kullanılmıştır. Bizans imparatorları Anastasius (MS 491-518) ve I. Justinianus (MS 527-565) dönemlerinde surlar ve yapılar onarılmış ve kısmen yeniden inşa edilmiş, bu da savunma kapasitesini daha da artırmıştır.
Buluntular arasında, askerlerin ve sivillerin yanlarında su taşıdığını gösteren antik su şişelerinin parçaları da vardı. Kaynak: Osman Bilgin/AA
Bu Keşif Neden Önemli?
Zerzevan Kalesi'nin yeni ortaya çıkarılan su sistemi, Roma mühendisliği bilgimizi zenginleştirmekle kalmıyor, aynı zamanda ücra ve müstahkem bölgelerdeki kalabalık nüfusları ayakta tutmak için gereken yaratıcılığı da gözler önüne seriyor. Bu keşif, alanın tarihi değerini artırıyor ve Türkiye ve dünya için bir kültürel miras hazinesi olarak önemini vurguluyor.
Arkeolojik çalışmalar devam ettikçe, bölgenin antik askeri, dini ve günlük yaşamına dair daha fazla sırrın ortaya çıkması beklenen Zerzevan Kalesi, araştırmacıların ve turistlerin ilgisini çekiyor.
Kapak Resmi: Osman Bilgin/AA
By Leman Altuntaş
Bu yazı hakkında yorum bulunamamıştır. İlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >