Blog
Ýlk Ýnsan Nasýl Evrimleþti?
Ýnsanlarýn her zaman ortalýkta olmadýðýný biliyoruz. Ne de olsa Tyrannosaurus rex gibi etobur dinozorlar yaþarken hayatta kalamazdýk.
Ýlk insanýn nasýl ortaya çýktýðý ve atalarýnýn kim olduðu (büyük ebeveynlerinin, onun büyük büyük ebeveynlerinin vb.), arkeologlarýn cevap veremediði en büyük sorulardan birisi. Bugün bile bu bilinmezlik, kafamýzý karýþtýrýyor.
Tüm Canlýlar Küçükken
Ýnsanlarýn ortaya çýkýþýný düþündüðümüzde ilk olarak, hemen hemen her canlýnýn evrim süreci boyunca baþka bir þeyden evrimleþtiðini bilmemiz gerek.
Örnek verecek olursak, Dünya’da bilinen ilk yaþam örneði 3,5 milyar yýl öncesine dayanýyor.
(Ýnsanlar Kürklerini Neden Kaybetti?)
Bu erken yaþam, bugünden çok farklý bir dünyada, gözle görülemeyecek kadar küçük, su altýnda yaþayan minik mikroplar þeklinde baþlamýþtý. O sýrada kýtalar henüz yeni oluþuyor, havada oksijen bulunmuyordu.
O zamandan beri, Dünya’daki yaþam inanýlmaz bir þekilde deðiþti ve birçok þekil aldý.
Oysa Dünya tarihinin ortasýnda (1,8 milyar ila 800 milyon yýl önce) yaklaþýk bir milyar yýl boyunca, Dünya’daki yaþam büyük cývýk bir tabakadan baþka bir þey deðildi.
Uzun, çok uzun bir soy
Günümüzde yaþayan tüm insanlar, Homo sapiens türüne ait.
Bununla birlikte, eski insan akrabamýz olan Neandertaller (Homo neanderthalensis) de dahil olmak üzere, bizden önce gelen hominin adýnda uzun bir soy hattýna sahip bir aile üyemiz var.
Homo sapiens, bugün yaþayan tek hominin.
Homininler ilk olarak milyonlarca yýl önce ortaya çýktý, uzun bir süre içinde evrim yoluyla genel olarak çok az deðiþti.
Bu karmaþýk soy aðacý nedeniyle ilk baþtaki soruyu yanýtlarken “insan” ile ne kastettiðimizi düþünmemiz gerekiyor.
Kulaða saçma gelebilir çünkü sokakta birinin yanýndan geçerken onun köpek ya da kedi deðil de insan olduðunu hemen anlayabiliyoruz.
Fakat 100.000’den fazla nesil önce yaþamýþ, ilk atamýz Lucy (aþaðýda onun hakkýnda daha fazlasýný bulabilirsiniz) ile aranýzdaki fark, bir insan ile köpek arasýndaki farktan çok daha az. Bu yüzden sorunun cevabý biraz daha karmaþýk.
Bu nedenle iki cevap verilebilir, doðru olduðunu düþündüðünüz cevaba siz karar verin.
Sen ve ben Homo sapiens’iz
Ýlk cevap, ilk “insanýn” türümüzün ilk üyesi olan Homo sapiens olduðunu varsaymak. Bu kiþi týpký sizin ve benim gibiydi ama bir iPhone’u yoktu!
Türümüz Homo sapiens’in þimdiye kadarki bilinen en eski iskeleti Fas’ta bulundu ve yaklaþýk 300.000 yýllýk.
Bu atamýzýn, Neandertaller ve Denisovalýlar da dahil olmak üzere insan ailesinin diðer üyeleriyle ayný zamanda yaþamýþ olmasý muhtemel. Arkeologlar, bizi bu diðer eski insan türlerinden neyin farklý kýldýðýný uzun bir süredir tartýþýyor.
Cevap muhtemelen beynimiz ile alakalý. Homo sapiens’in sanat ve dil gibi uðraþlarý olan tek tür olduðunu düþünüyoruz ancak son keþifler Neandertallerin de birer sanatçý olduðunu öne sürüyor.
Homo sapiens’in neden hayatta kaldýðýný ve hominin ailemizin geri kalanýnýn neden hayatta kalmadýðýný kesin olarak bilmemiz zor. Ancak Fransa ve Endonezya’da bulunan bazý harika erken maðara resimlerine yol açan yaratýcýlýðýn, son 100.000 yýlda baþarýlý olmamýza yardýmcý olmuþ olabileceði ihtimali yüksek.
Yaþlý Lucy
Soruya verilebilecek bir baþka cevap ise ilk “insanýn”, þempanze ve gorilleri de kapsayan geniþ ailemizin geri kalanýndan ayrýlan ilk hominin olduðunu varsaymak olur.
Ýlk atamýzýn kim olduðundan tam olarak emin olamayýz ancak birçok bilim insaný Australopithecus afarensis’in iyi bir ihtimal olduðunu düþünüyor.
Bu tür, bakýnca bize farklýymýþ görünebilir ancak yine de dik yürüyebiliyor ve taþtan aletler kullanabiliyordu. Buna en güzel örnek, ünlü bir fosil iskeleti olan Lucy verilebilir. Lucy’nin iskeleti Afrika’da bulundu ve diðer eski hominin iskeletlerine kýyasla elimizde daha fazla iskeleti bulunsa da, iskeleti eksiksiz deðil. Bu durum, ilk “insanýn” kim olduðunu anlamamýzý zorlaþtýrýyor. Lucy, yaklaþýk 3,18 milyon yýl önce hayattayken vücudu kýllarla kaplýydý. Kemikleri, yetiþkin olduðunu gösterse de muhtemelen öldüðünde þu anda sizinle ayný boydaydý.
Lucy’nin zamanýnda yaþamýþ fosillerin çoðu eksik olduðundan, geriye inceleyebileceðimiz soyu tükenmiþ her türden bir avuç kemik kalýyor.
Bu nedenle arkeolojideki her yeni keþif çok heyecan verici. Her yeni fosil, soyaðacýmýzýn bulmacasýný çözebilmemiz için bize yeni bir þans veriyor.
Gizmodo. Ian Moffat. 7 Aðustos 2020.
Yazar: Elifnur Bingöl
www.arkeofili.com
RSS
Bu yazý hakkýnda yorum bulunamamýþtýr. Ýlk yorumu siz ekleyebilirsiniz >